ChuyӾn trái ¶Ԕi
ThӞy Chung trúng sԈ
Ԋ BiӺu Chánh
©m 1944, ¶Ӟu tháng 5, trԔi tԈi mԐt lát thì có tiӶng còi báo ¶Ԑng thԌi rang tӜt cӚ
vùng Sài-Gòn, ChԚ-LԒn, Gia-/Ԃnh. Tuân theo luӤt phòng-thԞ thԜȬ¶Ԑng, ai cüng
lo ¶óng cԤa tӦt ¶èn ¶Ӯng xuԈng hӞm.
TiӶng còi dԠt rԊi thì quang cӚnh im-lìm, châu thành vӦng hoe chӪng khác nào bãi
sa-mӘc.
Cách chӪng bao lâu, mӜy ¶oàn phi-cх tiӶp nhau bay ù-ù trên không-phӤn Sài-Gòn
thӚ bom xuԈng nԌ tчng-bԢng tԢ Xóm-ChiӶu qua phía chԚ BӶn-Thành làm cho
nhхn-dân ¶Ӹu kinh hԊn khiӶp vía.
/Ӷn sáng ngчԔi ta ¶Ԋn vang có nhiӸu nhà tang hoang, có nhiӸu ngчԔi vong
–Әng. Tôi tò-mò ¶i xem. Ôi thôi ! Tôi rӜt ¶au ¶Ԓn mà nhӤn thӜy tai-nӘn chiӶn-
tranh tàn khԈc cԞa thiên-hӘ gây ra cho lчхng-dân ViӾt-Nam phӚi gánh chԂu.
Ԣa ¶au lòng, vԢa tԠc trí, tôi thӚ bчԒc ¶i cho giӚi khuây, không cӞn tính ¶i ¶âu.
Tình-cԔ vô tԒi khúc ¶чԔng Frère Louis, tôi chԚt thӜy mԐt dãy phԈ cü-kԮ, thӜp
thԆi, tôi dԢng bчԒc và ngó vào. /ây là chԎ tôi Ԗ mԐt thԔi gian, cách 34 n©m vӸ
trчԒc.
NhԦng kԬ-niӾm xчa phát hiӾt rõ-ràng trчԒc mӦt tôi. Dãy phԈ 10 c©n tuy cü song
ŸӢn còn nguyên nhч xчa. C©n bìa ¶ây là c©n nhà cԞa bà Phán Lý Ԗ. Bà là mԐt
œчхng phԜ tuԌi lԈi 50, bà Ԗ vԒi cô Thiên-Hчхng, con gái cԞa bà chԢng 20 tuԌi,
tuӜn-tú dung-nhan, ¶oan-trang hӘnh-kiӺm. Bà Phán Lý luôn luôn mӮc y-phԜc
trӦng bӨng lԜa trӦng. Bà ít khi ra ¶чԔng, lӘi cüng ít tԒi nhà ai mà chхi. Còn cô
Thiên-Hчхng thì ngày nhчȱ¶êm cô cԠ cӤm-cԜi thêu kh©n lԜa và thêu mӮt giày ¶Ӻ
Ԗi cho mӜy tiӾm bán.
©n kӶȱ¶ó là c©n cԞa thӞy Chung Ԗ. ThӞy trӲ tuԌi, ¶Ӱp trai, hԄc ¶ã có bӨng Thành-
chung mà chчa có vԚ, lӘi mԊ-côi cha mӰ, cüng không có anh em. ThӞy Ԗȱ¶ây mԐt
mình, thӞy làm viӾc trong mԐt nhà in lԒn Ԗȱ¶чԔng Kinh-LӜp, lчхng mԎi tháng 25
¶Ԋng. ThӞy nói thӞy ©n cхm tháng tӘi quán dì hai Ԗȱ¶чԔng hӲm d’Ormay, không
ai biӶt dì tên chi, thӜy dì mӤp-mӘp nên gԄi tên dì là „Dì Hai phì lԞ“. "n cхm hai
‹Ԧa, trчa ¶чԚc nghԀ trên lӞu, phӚi trӚ cho dì mԎi tháng 10 ¶Ԋng.
©n kӶ nԦa thì vԚ chԊng chú thԚ TчȱԖ. Chú làm thԚ mԐc trong mԐt nhà thuԈc tây
ngoài ¶чԔng Catinat, chú chuyên ¶óng thùng ¶Ӻ gԖi thuԈc xuԈng lԜc tԀnh.
Tôi Ԗ c©n khít vԒi chú thԚ Tчȱ¶ây, Ԗ gӞn hai n©m êm Ӝm vô cùng.
Còn 6 c©n kӶ thì thӞy giáo, thӞy ký, thӞy thông thuԐc các sԖȱԖ, ai cüng có vԚ nhч
tôi, có thӞy lӘi ¶чԚc mԜn con nhԆ ban ¶êm khóc chói-lói.
Ԋi ¶ó sԈ lчхng cԞa mӜy thӞy chԀ có vài ba chԜc, mԎi tháng phӚi trӚ tiӸn phԈ hӶt
5 ¶Ԋng. May nhԔ giá sanh-hoӘt rӲ, lӘi cüng nhԔ biӶt tiӾn-tӮn. không coi hát bóng,
không ngԊi nhà hàng, nên ai cüng sԈng ¶чԚc.
Ӟn bчԒc vӸ nhà, nhԦng cӚnh trông thӜy hôm nay, vԒi nhԦng tчԖng nhԒ ngày
¡чa cԠ trӘo-trԨc trong trí tôi hoài, làm cho tôi ngӠn-ngх lх-lԤng.
Ԉi lӘi, ngoài sân nчԒc mчa hè rԀ-rӚ không dԠt. Trên án thӦp ¶èn dӞu phԐng bԞa
¢Ӷn sáng tuy không tԆ, song cüng ¶Ԟȱ¶Ԅc sách viӶt v©n ¶чԚc.
NgԊi bên bóng ¶èn leo-lét, tôi hԊi tчԖng ¶Ӷn mӜy ngчԔi quen n©m xчa cùng tôi
chung sԈng trong dãy phԈȱ¶чԔng Frère Louis. Tôi nhԒ chuyӾn thӞy Chung vԒi
–Ӱ con bà Phán Lý, tôi bӦt tԠc cчԔi. Tôi cчԔi là vì ba ngчԔi nӞy mчԔng-tчԚng
nhч nhхn-vӤt trong
François Coppé.
chuyӾn
„La Cure de
Misère“
cԞa
nhà
v©n-hào
Pháp
là
Tôi liӸn lӜy giӜy ra viӶt chuyӾn thӞy Chung, viӶt ¶Ӯng quên thӚm-hԄa cԞa lчхng-
dân vô tԐi mà bԂ sát hӘi rӜt ¶au, rӜt Ԡc.
I.- Khi bӞn tiӾn
©m Ӝy cüng nhч n©m nay, lúc hӶt hӘ qua thu, trԔi mчa dӞm-dӸ, có bԦa mчa luôn cӚ
ngày cӚȱ¶êm.
Hôm nay 29 tây, lӘi nhӨm thԠ 2, Ԗ Sài-Gòn thӞy thԚȱ¶i làm mà mӮt mày buԊn hiu, vì
ngày nghԀ còn xa, lӘi bóp tiӸn ¶ã nhӰ. ThӶ mà trԔi cԠ mчa hoài, mчa xԈi-xӚ trԄn mԐt
uԌi chiӸu, ¶Ӷn 6 giԔ, nhà in ¶óng cԤa, thӞy thԚ ra vӸ, mà mчa vӢn còn lâm-râm
chчa chԂu dԠt hԐt.
ThӞy Chung trong nhà in theo bӘn bчԒc ra lӸȱ¶чԔng, nхi cánh tay trái có móc mԐt
cây dù cán tre uԈn cong vòng, bԖi vì thuԖȱӜy mӜy thӞy chчa biӶt dùng áo mчa, mà
Ӟu có thӞy nào biӶt dùng ¶i nԦa, thì bԂ tiӸn bӘc eo hӰp, nên không thӺ mua nԌi.
Chung ngó ¶чԔng Kinh-LӜp1, thӜy mӮt ¶чԔng чԒt mem, ngó lên tԢng không, thӜy
‹Ӟu trԔi xám-xám. Chung châu mày dԜ-dԨ dòm bԐȱ¶Ԋ tây trӦng, dòm ¶ôi giày da
láng rԊi dчԔng nhч quyӶt-¶Ԃnh nên giчхng cây dù lên và mӘnh-mӴ xông ra ¶i.
Ԣa quӰo ¶чԔng d’Ormay, có mԐt ¶Ԡa nhԆ, quӞn áo lang-thang, nách cӮp mԐt bó
giӜy, mӮt ngó Chung trân-trân, miӾng la vang rân: „Mua giӜy dò sԈ thӞy. N©m xu
–Ԑt tԔ, rӲ lӦm. SԈȱ¶Ԑc-¶Ӧc trúng 40 ngàn thӞy.“
Chung nhԒ hôm tháng trчԒc mình có mua mԐt tӜn vé sԈ phчԒc-thiӾn ¶Ӻ thԤ thԔi-vӤn
nhчng không chӦc gì trúng mà phӚi tԈn thêm 5 xu, ¶Ԛi mai kiӶm mчԚn nhԨt-trình
mà dò cüng ¶чԚc, nghË nhч vӤy nên làm lхȱ¶i luôn, ¶i riӶt lӘi dì hai Phì-LԞȱ©n cхm
›Ԋi vӸ sԒm mà hong áo quӞn, nhԔ có dù che chӦc khԆi чԒt, son cüng phӚi Ԭ.
Qua tԒi ¶чԔng Catinat, Chung gӮp hai bӘn hԄc hԊi còn Ԗ nhà trчԔng, là /’Ӻu vԒi LԚi,
¶чхng ngԊi uԈng rчԚu trчԒc nhà hàng, hai ngчԔi ¶Ӹu thӜy Chung nhчng làm lх
1 Ngày nay là ÿ̩i l͡ Nguy͍n Hu͏
không chào hԆi, có lӴ tӘi /’Ӻu bây giԔ xчng hiӾu là /Өng-Vân, làm chԞ bút nhԨt-báo,
còn LԚi có sӬn tԞ bӘc óc-nóc cԞa cha, là Mái-Chín2 Sen, không cӞn biӶt ai nԦa, nên cӚ
hai tԨ tôn tԨ mãn không thèm nhìn bӘn cü, không muԈn nhԒ tình xчa.
Chung sӤp dù vào quán dì Hai, trí chán-ngán, lòng nao-nao phiӸn thӶ tình, buԊn sԈ
phӤn, rԊi lӘi buԊn trong túi còn 8 cӦc bӘc, ¶Ӷn chiӸu mai mԒi ¶чԚc lãnh lчхng, mà
trԔi cԠ mчa hoài, rԊi ¶ây phӚi vӸ nhà, ¶i bԐ thì chӦc чԒt áo quӞn, ngԊi xe thì hao hӶt
vài cӦc. Trong quán ¶ã có nhiӸu ngчԔi ¶чхng ©n cхm, tiӶng cчԔi chen tiӶng nói.
Chung ¶i ngay lӘi cái bàn chԎ thчԔng ngԊi mԎi bԦa, gӤt ¶Ӟu chào dì Hai ¶Ԡng dԨa
Ԟ tiӸn, móc cây dù чԒt trên vách, rԊi kéo ghӶ phԞi bԜi mà ngԊi. Con Én dԄn bàn,
chӦc nó mԒi bԂ chԞ rӞy nên sӦc mӮt buԊn hԂu, nó dԄn-dӰp l©ng-x©ng, nhчng Chung
iӶt lӾ trong quán, mình phӚi ¶Ԛi mԐt ngчԔi khách nԦa ¶Ӷn, ¶Ӯng hai ngчԔi chung
–Ԑt mâm thì mԒi ©n ¶чԚc.
Chung lӜy tay chԈng càm ngԊi suy nghË, ¶чхng tính thӞm coi phӚi làm sao mà ra
khԆi ¶Ԕi sԈng lù-mù lün-¶ün, khԌ nhԜc, cô-¶хn nӞy thì thӞy PhчԒc làm viӾc trong
–Ԑt hãng rчԚu sau nhà hát, cüng là ngчԔi ©n cхm tháng Ԗȱ¶ây, tánh vui, tuԌi trԄng,
‹чԒc vô vԒi bԐ râu mép chԀȱ¶Ԃa và bԐ quӞn áo ka-ki3ȱć-òm, mà sӦc mӮt vӢn vui tчхi,
chào chԞ quán, nӦm tay Chung, lӜy kh©n mu-soa ra lau ¶Ӟu, lau mӮt, ngó khách
trong quán mà cчԔi, rԊi ngԊi trчԒc mӮt Chung mà nói: „BԦa nay trԔi mчa lӘnh nên
¶ói bԜng. Én, dԄn cхm cho mau em“.
ThӞy Chung lх-lԤng, PhчԒc hԆi: „ThӞy chԔ tôi lâu dԦ hӚ. Xin lԎi, bԂ thӞy Lüy níu lӘi
nói chuyӾn cù-nhӞy nên xuԈng trӼ. ThӞy mӘnh hôn ? TrԔi mчa uԈng rчԚu ít xu cho
Ӝm ? !!“
Chung lӦc ¶Ӟu.
PhчԒc cчԔi hԂt hӘt nói: „HԊi 5 giԔ, tôi xuԈng kho chiӶt rчԚu, tôi Ԩc mԐt cԈc rчԚu chát
ngon, khԆe quá mà bây giԔ bԜng nghe lành-lӘnh. Én, ¶ong cho qua 5 xu rчԚu công-
xy4 nghe hôn em“
Con Én ¶em rчԚu cho thӞy PhчԒc, rԊi bчng mâm cхm ¶Ӻ trên bàn, Chung cӞm ¶üa
©n liӸn, PhчԒc còn ngâm-nga uԈng rчԚu.
Thình-lình PhчԒc hԆi Chung: „ThӞy muԈn làm giàu hôn ?“ Chung cчԔi mà không
¶áp. ԕ bàn gӞn ¶ó có mԐt thӞy nói lԒn: „Ê mô-xԢ PhчԒc, tôi trúng sԈȱ¶Ԑc-¶Ӧc 40
ngàn rԊi thӞy hay chчa?“
PhчԒc gӤt ¶Ӟu lia-lԂa mà ¶áp: „Hay, hay rԊi. Tôi mԢng cho thӞy. Mai phӚi ¶ãi anh
em mԐt tiӾc ¶a”.
2 phát âm theo Tri͉u Châu: Mái chín=mãi ṱn (彆拁), ng˱ͥi thay m̿t hãng buôn lͣn n˱ͣc ngoài ÿ͋ làm môi
giͣi, giao thi͏p vͣi khách hàng. Theo gi̫i thích cͯa Ĉào Ĉăng VͿ, ng˱ͥi lo vi͏c bán vé, v̵n chuy͋n tàu bè g͕i
là Mãi Bi͏n.
3 ti͇ng hindi, màu bͭi b̵m. 1) Màu cà phê sͷa lͫt, 2)Lo̩i v̫i dày th˱ͥng dùng may quân phͭc, qu̯n áo công
nhân hay y phͭc v̵n ÿ͡ng viên.
4 ti͇ng Pháp : compagnie=công ty.