Ông C͵
1
www.hobieuchanh.com
Ông
Cӱ
+ӗ BiӇu Chánh
I
Ӣ sát mӝt bên kinh thành Sài gòn, lҥi nhӡ mҩy năm lúa gҥo cao giá làm cho cuӝc kinh
WӃÿâu ÿâu cNJng thҥnh phát, nên miӋt Phú Nhuұn mӣ-mang mau lҽ, ngày nay dân cѭÿông-ÿҧo
uôn-bán xôn xao xe hѫi, xe ÿLӇn rҫn rҫn, nhà gach phӕ lҫu chӟn chӣ.
Mà cách mѭӡi mҩy năm trӣ vӅ t
ѭӟc thì Phú-nhuұn bҩt quá là môt làng trӝng trӝng
Fӫa tӍnh Gia-Ðӏnh vұy thôi. Tѭy trong làng có mӝt cái chӧ kêu là chӧ Xã Tài, ӣ dӵa bên
ÿѭӡng xuӕng Cҫu KiӋu, song cái chӧҩy leo-heo mӛi buәi sӟm mai bҥn hàng nhóm thѭa-thӟt
Pӝt lát mà bán cá, tôm, rau, thӏt sѫ sӏa cho bình-dân ӣ chung-quanh dùng hàng ngày, chӟ
không có món chi ngon, không có ÿӗ chi quí. Dӑc theo ÿѭӡng xuӕng Cҫu KiӋu thì có năm ba
tòa nhà ngói nӅn ÿúc, rào sҳt coi sҥch-sӁ mӛi chһn xa xa có môt tiӋm chӋt bán ÿӗ tҥp-hoá
giӕng nhѭ các tiӋm ӣ theo mҩy chӧ nhà quê còn bao nhiêu thì là nhà lá, hoһc phӕ lҫu hay phӕ
ngói mà vách ván cNJ mèm cҩt chen lӝn vӟi nhau coi dѫ-dáy mà lҥi không thӭ-tӵ.
+ҥng dân ӣ trong mҩy nhà lá và phӕ cNJÿây thѭӡng thѭӡng là:
1) Nhӳng ngѭӡi chӫ xe kiӃng hoһc xe song mã, sҳm xe ҩy ÿӇ mӛi ngày ÿem xuӕng
chӑ BӃn Thành mà ÿѭa hành-khách;
2) Nhӳng thӧ hӗ, thӧ mӝc, thӧ nguӝi, thӧ sѫn, cùng tiӇu-công, làm ăn tiӅn ngày hoһc
tiӅn tuҫn trong các sӣ, hãng dѭӟi Sài-gӡn;
3) Nhӳng ngѭӡi mua bán hàng bông mӛi bӳa lên vѭӡn mua trái cây, bҫu, bí, rau cҧi,
gánh xuӕng chӧ BӃn Thành mà bán ;
4) Nhӳng bӗi bӃp ӣ dӑn phѭӡng hoһc ÿi chӧ nҩu ăn cho Tây.
/ҥi còn có mӝt hҥng ngѭӡi nӳa - hҥng nҫy ÿông hѫn hӃt - ҩy là lҥng ngѭӡi không
nghӅ-nghiӋp nhӭt ÿӏnh, ÿàn-ông có, ÿàn-bà có, làm ngày nào ăn ngày nҩy, gһp viӋc gì thì làm
viӋc ҩy, viӋc phҧi cNJng làm mà viӋc quҩy cNJng làm.
Ðám bình-dân lao-khә nҫy thѭӡng thѭӡng ban ngày rҧo ÿi mӛi ngѭӡi mӝt nѫi, ÿi theo
nghӅ nҩy mà làm ăn, ÿӃn chiӅu tӕi mӟi trӣ vӅ mà phҫn nhiӅu thì ghé quán chӏ Năm TiӅn mà
ăn uӕng.
Cái quán cѫm cӫa chӏ Năm TiӅn ÿây dӑn trong hai căn phӕ ngói cNJ, vách ván, cӱa day
qua hông chӧ Xã Tài. Bӣi bӅăn ӣ cӫa dân trong chӧ nhѭ vҫy, nên quán buәi sӟm mai thѭӡng
thѭa khách còn buәi chiӅu lҥi ÿông ÿҫy, làm cho Năm TiӅn là mӝt ngѭӡi goá chӗng phҧi quay
mòng-mòng vӟi hai ÿӭa con, mӝt ÿӭa gái chӯng 20 tuәi vӟi mӝt ÿӭa trai 15 tuәi, có bӳa mҽ
con bán tӟi 9 giӡ tӕi mӟi rҧnh ÿѭӑc.
0ӝt bӳa chúa-nhӵt, thӧ cùng tiӇu-công các sӣ, các hãng ÿӅu ÿѭӧc nghӍ nên giӡăn
Fѫm trѭa, tӵu mhau lҥi quán cӫa chӏ Năm TiӅn gҫn vài mѭѫi ngѭӡi mà ăn uӕng. Có ngѭӡi vì
không có vӧ con, nên không ÿi nҩu cѫm, có ngѭӟi tuy có vӧ song vӧ mҳc buôn gánh bán
Eѭng, nên lҥi quán mua cѫm ăn cho tiӋn mà có ngѭӡi trong nhà có vӧ sҹn, vӧÿã lo cѫm nѭӟc
cho mà cNJng lҥi quán mua rѭӧu uӕng rӗi làng-nhҵng ÿӇn mӝt hai giӡÿӗng-hӗ cNJng chѭa dӭt.
Chӏ Năm TiӅn ngӗi tҥi bӃp mà kho nҩu. Ðӭa con gáí, tên là con Cѭӣng, thì lo bӟi cѫm
múc cá không hӣ tay. Còn ÿӭa con trai, tên là Cu, thì lăng-xãng lo bѭng dӑn.
Bàn nҫy hai ba ngѭӡi ngӗi ăn cѫm, tuy gҥo không ÿѭӧc trҳng, ÿӗăn không có gì, song
ăn coi ngon quá.
Bàn kia năm ba ngѭӡi ăn rӗi, nên ngӗi chѫi ngѭӡi hút thuӕc, kҿ xӍa răng, nói chuyӋn
om-sòm, chѭӣi thӅ vang rân, coi tӵ-do mà lҥi tӵÿҳc lҳm, Phía trong có mӝt tӕp chӯng mѭӡi
Pҩy ngѭӡi, dөm nhau lҥi trên mӝt bӝ ván nhӓ mà ÿánh bài cào, ÿàn-ông có, ÿàn-bà có, con
trai có, con gái có, lӡi qua tiӃng lҥi cãi-cӑ inh-ӓi. Chӏ Năm TiӅn ÿang xӟi nӗi cѫm, chӏ nghe
Ông C͵
2
www.hobieuchanh.com
Uҫy lӝn1 thì day vô, tay cҫm ÿNJa bӃp và chӍ và nói rҵng: „Nè tôi lұp quán ÿһng buôn-bán, chӟ
không phҧi lұp ra cho mҩy ngѭӡi tӵu bài bҥc rӗi rҫy lӝn ÿa. Cha chҧ! Bӝÿánh bài có mua
thuӃ hay sao mà lên chӳ dӳ vұy hӱ! Dҽp ÿi, nӃu cãi tôi, ÿӕ khӓi tôi kêu lính bҳt hӃt cҧÿám
cho mà coi“.
Hai Cao, làm cu-ly trong nhà thuӕc ÿѭӡng Catinat, nghe chӏ Năm TiӅn rҫy, thì bӓ sòng
àӍ, xӕc-xӕc ÿi ra mà nói rҵng: „Con Lãnh ngang quá mà không rҫy sao ÿһng. Chӏ Năm nghƭ
coi: nó làm cái, mình ÿһt trên mӝt cҳc dѭӟi năng xu. Nó hô tám rӗi ÿùa hӃt hai tө. Tôi xét bài,
té ra nó bҧy, chӟ không phҧi tám; mà biӇu nó trҧ tө dѭӟi lҥi, nó không chӏu trҧ. Chѫi xҩu nhѭ
Yұy thì chѫi vӟi chó, chӟ ai thèm chѫi nӳa“.
Con Lãnh xӕc lҥi xӍa ngay mһt Hai Cao mà nói làng: „Tao chѫi vӟi mҫy! Sao mҫy
ÿàm nói tao chѫi vӟi chó? Ӟ thӭÿӗ ngu, khéo nói bұy! Muӕn xét bài thì hӗi ta ÿӇ xuӕng ÿó
sao không xét ÿӧi nhұp bài rӗi xét cái gì !“.
Hai Cao giұn ÿӓ mһt, hҩt tay con Lãnh mà nói rҵng: „Mҫy muӕn làm phách vӟi tao
Kҧ? Tao chҿÿҫu mҫy cho mҫy coi. Thӭÿӗÿƭ thúi! ...
Con Lãnh nhҧy dӵng mҳng rҵng: „Mҽ mҫy con ÿƭ, bà nӝi mҫy con ÿƭ, chӟ ai ÿƭ. Ðây,
Pҫy giӓi chҿÿâu tao thì chҿ thӱ coi. Mҫy chҿ không ÿѭӧc thì tao chҿÿâu mҫy lҥi“.
Ba Cam, là chӗng con Lãnh, làm thӧ nguӝi ӣ sӣ Ba-Son nóng lòng nên bѭӟc lҥi xô
Hai Cao mà hӓi rҵng: „Cao, sao mҫy dám kêu vӧ tao là con ÿƭ. Nó làm ÿƭ hӗi nào mҫy phҧӍ
chӍ ra. Mҫy ăn thua vӟi ÿàn-bà có giӓi gì ÿâu. Nhѭ mҫy là anh-hùng, thì bѭӟc ra cho khӓi
quán chӏ Năm, rӗi nói chuyӋn vӟi tao“.
Hai Cao nói: „Mҫy muӕn binh vӧ hҧ? Ðѭӧc mà. Mҫy muӕn chѫi vӟi tao thì tao sҹn
lòng“.
Hai ÿàng thách-ÿӕ vӟi nhau, quyӃt ÿánh lӝn. Trong quán ai nҩy tӵu ÿӭng vây chung-
quanh mà coi làm cho có vҿ náo- nhiӋt lҳm. Trong lúc lӝn-xӝn ҩy, thình-lình có mӝt ngѭӡi
Yӓc cao lӟn mһt trҳng-trҿo tuәi chѭa quá 50, mà râu tóc ÿã bҥc hoa râm, râu hàm dѭӟi ÿӇ dài
hàm trên chuӕt ngҥnh trê, tóc hӟt ÿLӋu ma-ninh2ÿҫu ÿӝi nón xám, mình mһc áo bành-tô3 Eӕ
xám, quҫn vҧi ÿen mӟi chѫn mang guӕc, tѭӟng-mҥo phѭѫng-phi, bӝÿi nghiêm-chӍnh bѭӟc vô
quán hӓi lӟn rҵng: „Làm cái gì chӝn-rӝn ÿó? Muәn ÿánh lӝn hay sao? Ai rҫy vӟi ai ÿó vұy
Kӱ?“
Ai nҩy ngó lҥi ÿӗng nói: „Ông Cӱ, ông Cӱ“ rӗi dang ra hӃt, ÿӇ có Hai Cao vӟi vӧ
chӗng Ba Cam ÿӭng ÿó mà thôi.
Chӏ Năm TiӅn nói rҵng: „Hai Cao vӟi vӧ Ba Cam ÿánh bài, rҫy lӝn, rӗi muӕn làm dӳ
Yӟi nhau ÿӕ. Ông xӱ giùm chút ông Cӱ“.
Ngѭӡi mà ai nҩy kêu là „Ông Cӱ“ ÿó ÿӭng ngó Hai Cao vӟi vӧ chӗng Ba Cam rӗi
chau mày nói chүm-rãi rҵng: „Bây có cái tài làm bұy vұy hoài! Qua thѭӡng nói vӟi em út,
mình ӣ mӝt chӛ nhѭ con mӝt nhà, nӃu có viӋc gì xích-mích thì lҩy lӡi hòa-nhã mà phân-trҫn
cùng nhau, rҫy lӝn vӟi nhau, rӗi bӏ còng bӏ bҳt, ӣ tù ӣ rҥc, hay-ho gì mà tranh ÿҩu“.
Ông Cӱ nóӍ dӭt lӡi rӗi kéo ghӃ ngӗi dӵa mӝt cái bàn. Hai Cao vӟi vӧ chӗng Ba Cam
áp lҥi, ai cNJng muӕn giành nói trѭӟc.
Ӕng Cӱ lҳc ÿҫu, khoát tay nói rҵng: „Không ÿѭoc. Giành nói lӝn-xӝn, ai cNJng muӕn
ÿѭӧc phҫn phҧi tôi biӃt ÿâu mà nghe. Thôi, ÿӇ tôi hói thҵng Cu mӟi công-bình. Cu a, chuyӋn
sao mà sanh gây gә, ÿâu cháu nói lҥi rõ-ràng cho bác nghe thӱ coi.
Thҵng Cu là con chӫ quán, bѭӟc lҥi nói rҵng: „Anh Hai Cao ÿánh bài-cào vӧ mҩy
ngѭӡi kia. Chӏ Ba Lãnh cNJng xen vô ÿánh nӳa. Tѫi quұn chӍ làm cái, anh Hai Cao ÿһt trên
Pӝt cҳc dѭӟi năm xu. ChӍ coi bài rӗi hô tám, nên dùa4 hӃt hai tө. Anh Hai Cao xét bài thì có 7
nút, chӟ hәng phҧi 8; ҧnh ÿòi 5 xu tө dѭӟi lҥi. Chӏ Ba Lãnh không chӏu trҧ, hai ÿàng cãi-cӑ rӗi
1 Nói qua nói l̩i, cãi l͡n
2 O͙i hͣt tóc ng̷n nh˱ng mái tóc phía tr˱ͣc v̳n ÿ͋ dài, ngày nay có l͙i hͣt tóc cͯa giͣi thanh niên ăn ch˯i cNJng
W˱˯ng t͹
3 (paletot), áo ng̷n nh˱ áo veste ngày nay, thích hͫp cho ÿàn ông l̳n ÿàn bà.
4 gom l̩i
Ông C͵
3
www.hobieuchanh.com
gây lӝn. Anh Hai Cao mҳng chӏ Ba Lãnh là ÿӗÿƭ-thúi. ChӍ không nhӏn, chӍ chӱi lҥi. Anh Ba
Cam binh vӧ vô gây nӳa, hai ÿàng thách-ÿӕ muӕn ÿách nhau. ChuyӋn nhѭ vұy ÿó không có
chi nӳa hӃt“.
Әng Cӱ lóng tai nghe rõ ÿҫu-ÿuôi, rӗi cѭӡi và nói vӟi ba ngѭӡi gây lӝn ÿó rҵng: „Dӳ
Kӗn! Cӓ 5 ÿӗng xu mà ÿӃn nӛi mҳng chӱi vӟi nhau, may hôn ÿã lӛÿҫu, hoһc ÿә ruӝt không
EӍӃt chӯng, rӗi có kҿӣ tù hoһc bӏÿày nӳa. Em út hәng nghe lӡi qua, thiӋt qua buӗn quá! Mình
là bӑn nghèo-khә, nhiӅu khi ÿói không có cѫm mà ăn, ÿau không có thuӕc mà uӕng. Làm có
Gѭ mӝt, hai ÿӗng thì ÿӇ dành, phòng khi không có công viӋc làm, hoһc khi ÿau ӕm, có sҹn tiӅn
nuôi thân. Sao có ÿӗng tiӅn lҥi bài bҥc chi vұy. Ngӗi vô sòng thì mong ăn ngѭӡi ta, còn quên
tính cái thua. NӃu thua rӗi thì lҩy gì mà nuôi vӧ con, lҩy gì ăn cѫm mà làm viӋc. Mà dҫu mình
ăn ÿi nӳa, lҥi vui-sѭóng gì. Nӝi ÿây em-út ÿӅu nghèo hӃt thҧy. Ví nhѭ có mӝt ÿӭa ăn, còn 5
ÿӭa thua, ÿӭa ăn ÿó ÿành hӟn-hӣ lҩy tiӅn mà ÿӇ cho năm ÿӭa thua kia nhӏn ÿói hay sao? Qua
nói lҫn nҫy là lҫn chót, qua không muӕn cho em út ÿánh hàì bҥc vӟi nhau nӳa. Còn cái viӋc
Yӧ chӗng Ba Cam rҫy lӝn vӟi Hai Cao lҥi còn quҩy nhiӅu hѫn. Sá gì 5 ÿӗng xu mà gây-gә gҫn
móc hӑng vӟi nhau hӱ? Ví nhѭ con Ba nҫy có hөng xҩu ăn gian 5 xu, thì thҵng Hai mҫy cѭӡi
mà bӓ cho nó mҳc cӥ, hoһc ÿi mét vӟi chӗng nó cNJng ÿӵѫc, chӟ cҫn gì phҧi gây. Còn thҵng
Ba nҫy có vӧ mà không biӃt xӱ. Khi hai ÿàng mӟi gây nhau, mҩy phҧi nghƭ mӝt ÿàng là vӧ
Pӝt ÿàng là anh em mà phân-giҧi mӝt chút cho rӗi chӟ sao lҥi ÿӇ cho tӟi mҳng chӱi nhau, rӗi
Pҫy xen vô mà cӵ vӟi thҵng Hai nӳa. Quҩy hӃt thҧy, cҧ ba ÿӭa rҫy lӝn ÿӅu quҩy cҧ, mà hӃt
thҧy em út ӣ trong quán nҫy cNJng ÿӅu quҩy cҧ, bӣi vì ba ÿӭa nó có nóng-nҧy sanh ra rҫy, sao
anh em muӕn cho ba ÿӭa nó giұp ÿҫu chҧy máu, rӗi bӏ còng bӏ bҳt, ÿһng anh em coi chѫi cho
vui chăng?
Ai nҩy ÿӅu gөc mһt nín khe, không biӃt lҩy lӡi chi mà ÿӕi-ÿáp.
Ông Cӱ móc túi lҩy ra 5 ÿӗng xu ÿӇ trên bàn mà nói: „Thҵng Hai Cao nói con Ba
Lãnh ăn gian 5 xu, thôi qua thѭӡng cho ÿó, ÿӯng có rҫy rà vӟi nhau nӳa.“
Con Ba Lãnh ÿӝng lòng liӅn móc túi lҩy 5 xu ra mà nói rҵng: „Ông là cô bác, ông
phân xӱ nhѭ vұy cháu phөc lҳm. ThiӋt không phҧi cháu ăn gian; mà thôi, ÿӇ cháu trҧ tiӅn lҥi
cho anh Hai Cao, chӟ ông có ăn thua gì ÿâu mà ông phҧi thѭӡng“. Ba Lãnh lҥi day qua ÿѭa 5
xu cho Hai Cao và nói: „Tôi trҧ tiӅn lҥi cho anh ÿó. Phҧi hӗi nãy anh nói tӱ tӃ tôi trҧ liӅn. Tҥi
anh ào-ào rӗi lҥi mҳng tôi là ÿӗÿƭ thúi nên tôi mӟi nәi nóng chӟ“.
Hai Cao lҩy 5 xu và cѭӡi và nói: „Ông Cӱ nói, mình biӃt tөi mình bұy hӃt thҧy. Thôi,
ÿӯng giұn hӡn chi nhau, mà tӯ rày sҳp lên cNJng ÿӯng ÿӭa nào bày ÿánh bài nӳa“.
Ba Cam bҳt tay Hai Cao rӗi dҳt nhau lҥi ngӗi nѫi bàn ÿӇ dӵa vách.
Ngѭӡi mà nãy giӡ bӑn ӣ trong quán kêu là „Ông Cӱ“, phân-xӱ cuӝc rҫy lӝn mӝt cách
Uҩt êm-ái, làm cho kҿ nóng phҧi nguӝi, kҿ dӳ phҧi hiӅn, kҿ giұn phҧi cѭӡi, kҿ quҩy biӃt lӛi ÿó,
chҷng
phҧi là „ông“ gì hӃt. Ҩy là mӝt ngѭӡi thӧ sѫn, làm viӋc tҥi hãng Tao-Trúc, chuyên
nghӅ sѫn nhà, sѫn cӱa, sѫn vách, sѫn rào vұy thôi và ăn tiӅn mӝt ngày ÿѭӧc 1 ÿӗng.
Ông ҩy mѭӟn mӝt căn phӕ lá ӣ phía trên, cách chӧ chӯng 50 thѭӟc. Ông không có vӧ,
không có con, nhѭng có mӝt ngѭӡi ӣÿұu tên là Ba Sang, làm nghӅăn bán dҥo, mӛi ngày
mang mӝt giӓ mây, xuӕng tiӋm nào ӣ ngang chӧ BӃn Thành ÿó không biӃt, lãnh xà-bông
thѫm, dҫu thѫm, phҩn ÿánh răng, phҩn giӗi mһt, bàn chҧӍ, vӟ, dây nӏt, mu-soa, mang ÿi các
Qҿo ÿѭӡng ÿӃn tӯ nhà mà bán. Ӣ nhà không ҧi nҩu cѫm, ông ÿi làm, trѭa ăn cѫm ӣ dѭӟi BӃn
Thành, nhѭng mӛi buәi chiӅu và ngày chúa nhӵt thì ӗng ăn tҥi quán chӏ Năm TiӅn.
Ông ÿӃn chӧ Xã Tài ÿã hѫn 8 năm rӗi, mà không ai biӃt ông tên hӑ gì, gӕc gác ӣÿâu.
Nhѫn ông ҩy biӃt nghӅ võ, già rӗi mà sӭc hãy còn mҥnh, ông biӃt chӳ An-nam biӃt chӳ quӕc-
ngӳ và lҥӍ biӃt nói tiӃng Tây chút ÿӍnh, ông biӃt thѭѫng xót và bênh vӵc kҿ nghèo, ông hay
giúp-ÿӥ
ngѭӡi bӏ tai-nҥn, ông thѭӡng hay dҥy-dӛ kҿ khӡ dҥi, ông ѭa can dӭt ÿӭa hung-hăng,
trong chӧ ai cұy ông viӃt thѫ ông cNJng viӃt, ai cұy ông làm ÿѫn ông cNJng làm, trong ÿám dân
nghèo ӣ chung-quanh chӧ Xă Tài, duy có mӝt mình ông thông-minh, hay chӳ, ÿӭng ÿҳn, lҥi
hòa-nhã, nên hӗi trѭӟc ngѭӡi nào ÿó, có tánh giӉu cӧt, mӟi kêu ÿùa ông là „Ông Cӱ“ rӗi