1һng gánh cang thѭӡng
1
www.hobieuchanh.com
1ҺNG GÁNH CANG THѬӠNG
+ӗ BiӇu Chánh
I
Vua Thánh Tôn lâm tri͉u phong T˱ͣng qu͙c
Ông Lê Nhi͏m ÿón c͵a ÿánh thông gia
Trung Hoa có sӱ rӗi còn có truyӋn nӳa, ViӋt Nam cNJng có sӱ, há lҥi không có truyӋn
hay sao? Ҩy vұy viӃt mӝt bӝ truyӋn An Nam ví dҫu không giúp vui cho ÿӝc giҧÿѭӧc ÿi nӳa,
thì cNJng biên chép ÿѭӧc mӝt ÿRҥn sӵ tích cӫa nѭӟc mình, làm nhѭ thӃ tѭӣng có lӁ không phҧi
là mӝt viӋc vô ích.
%ӝ truyӋn nҫy thuӝc vӅ nhà Lê, nhҵm triӅu vua Thánh Tôn, trong
khoҧng hai ba năm
trѭӟc khi vua thăng hà.
Vua Thánh Tôn là con thӭ cӫa Thái Tôn. Ngài tên là Tѭ Thành. Ngài
có hai ngѭӡi anh: mӝt Nghi Dân, hai Bang Cѫ. Vì bà Hoàng hұu là mҽ cӫa Nghi Dân bӏ tӝi
nên vua Thái Tôn lұp Bang Cѫ lên làm Thái tӱ tӗi phong Nghi Dân làm Lҥng Sѫn Vѭѫng, và
7ѭ Thành làm Bình Nguyên Vѭѫng. Khi vua Thái Tôn băng, triӅu ÿình tôn Thái tӱ Bang Cѫ
lên nӕi ngôi ÿһng 17 năm, rӗi bӏ anh là Lҥng Sѫn Vѭѫng giӃt mà giành ngôi. ÐӃn năm Canh
Thìn (1460) các quan ÿҥi thҫn thҩy Lҥng Sѫn Vѭѫng tàn bҥo, mӟi hiӋp nhau mà giӃt ÿi, rӗi
tôn Bình Nguyên Vѭѫng, tӭc là vua Thánh Tôn.
Vua Thánh Tôn là mӝt ÿӭng hiӅn lѭѫng minh triӃt. Khi ngài mӟi lên ngôi, thì ngài ÿһt
niên hiӋu là Quan Thuұn. ÐӃn năm Canh Dҫn (1470) ngài mӟi ÿәi niên hiӋu lҥi là Hӗng Ðӭc.
Ngài làm vua trong 36 năm ÿҫu, thì ngài hҵng lo kӃ chí vua Thái Tә, vua Thái Tôn và vua
Nhѫn Tôn mà giӳ gìn biên giӟi, khai hóa thҫn dân, bӣi vұy ngoài ҧi thì lân quӕc kӍnh ÿӭc
kiêng oai, trong nѭӟc thì sƭ thӭ an cѭ lҥc nghiӋp. Nѭӟc ViӋt Nam hӗi ÿӡi ҩy cNJng ÿáng gӑi là
ÿӡi thҥnh trӏ.
1ăm Hӗng Ðӭc thӭ 26 (1495), mùa xuân, vua Thánh Tôn lâm triӅu, cho bá quan văn
võ vào chҫu. Nhӳng ÿҥi thҫn bên văn cân ÿai rӥ rӥ thì có:
/͍ b͡ Th˱ͫng th˯, Thân Nh˯n Trung t͹ Thanh Tuy͉n.
/̩i b͡ Th˱ͫng th˯, Ð͟ Nhu̵n.
Hình b͡ Th˱ͫng th˯, Tr͓nh Công L͡.
+͡ b͡ Th˱ͫng th˯, Lê Nh˯n Hi͏u.
Còn bên võ oai ph˱˯ng l̳m l̳m thì có:
Thái úy, Lê Ni͏m t͹ Nh͓ Lôi.
Binh b͡ Th˱ͫng th˯, Lê Th͕ V͹c.
Công b͡ Th˱ͫng th˯, Lê Ðình Ng̩n.
7˱ͣng quân, Lê L͡ng.
Vua ÿӏnh lұp Hoàng tӱ Tăng lên làm Thái tӱ và ÿӏnh gia phong LӉ bӝ Thѭӧng thѫ
Thân Nhѫn Trung lên chӭc Tҧ 7ѭӟng quӕc1, lãnh dҥy Thái tӱ hӑc văn chѭѫng lӉ phép. Bá
quan thҧy ÿӅu khҩu ÿҫu khâm phөc vѭѫng mҥng, duy có mӝt mình Thái úy Lê NiӋm nghe
Oӏnh Phán tuy không dám cãi, song trӧn mҳt dӱng râu, xem sҳc diӋn dѭӡng nhѭ không vӯa ý.
9ҧ quan Thái úy Lê NiӋm là Phò mã, chӗng cӫa Công chúa Ngӑc Hoa tӭc là em rӇ cӫa
vua Thánh Tôn. Bà Công chúa Ngӑc Hoa mҩt hӗi năm Hӗng Ðӭc thӭ 20, có ÿӇ lҥi cho ngài
Pӝt ngѭӡi con gái tên là LӋ Bích, năm nҫy ÿã ÿѭӧc 16 tѭәi. Nàng LӋ Bích là mӝt gái dung
1 WӇ tѭӟng, thӫ tѭӟng
1һng gánh cang thѭӡng
2
www.hobieuchanh.com
nhan tuyӋt thӃ, cӕt cách phi phàm, mà lҥi thêm văn võ gӗm tài, tánh tình khҧ ái. Năm trѭӟc
Công tӱ Thanh Tòng là con cӫa quan LӉ bӝ Thѭӧng thѫ Thân Nhѫn Trung, ÿi chѫi gһp nàng
trên ÿӅn bà Trung Nӳ Vѭѫng, rӗi lҥi ÿѭӧc thҩy 8 câu thi nàng ÿӅ trên vách, thì mӝ tài gái sҳc
nên vӅ nhà xin vӟi cha mҽ nói mà cѭӟi nàng cho chàng. Quan Thái úy nghe Thanh Tòng nӭc
tiӃng thҫn ÿӗng, văn tao võ cӭng, ông rҩt ѭng lòng, nên ông hӭa lӡi chӏu gҧ, hai bên ÿã có trao
Fӫa tin cho nhau rӗi, nhѭng còn ÿӧi ít năm cho ÿôi trҿ lӟn khôn rӗi sӁ cho làm lӉ cѭӟi. Ҩy vұy
quan Thái úy Lê NiӋm vӟi quan LӉ bӝ Thѭӧng thѫ Thân Nhѫn Trung ÿã là bҥn ÿӗng liêu, mà
trong lҥi có tѭ thông gia nӳa.
Khi vua phán giӳa triӅu, ÿӏnh lұp Hoàng tӱ Trung làm Thái tӱ và ÿӏnh phong Thân
Nhѫn Trung làm Tҧ Tѭӟng quӕc, bá quan dòm thҩy Lê NiӋm khí sҳc bҩt bình, nhѭng không
ai hiӇu ông bҩt bình vӅ sӵ lұp Thái tӱ hay là bҩt bình vӅ sӵ phong Tѭӟng quӕc.
Chӯng bãi chҫu, vua phҧn giá hӗi cung, Hình bӝ Thѭӧng thѫ Trӏnh Công Lӝ bѭӟc ra
nói nhӓ vӟi Lê NiӋm ít tiӃng rӗi hai ngѭӡi dҳt nhau ÿi ra trѭӟc. Bá quan lҫn lѭӧt kҿ trѭӟc
ngѭӡi sau, tiӃp nhau mà ÿi theo. Quan Lҥi bӝ Thѭӧng thѫ Ðӛ Nhuұn, vӕn là bҥn tao ÿàn cӫa
ông Thân Nhѫn Trung, thҩy ông Thân Nhѫn Trung ÿѭӧc gia phong quyӅn tѭӟc thì mӯng rӥ
trong lòng nên ÿón ông mà cung hҥ. Bá quan văn võ thҩy vұy mӟi bҳt chѭӟc áp lҥi kҿ xѭng
Wөng tài ÿӭc, ngѭӡi mӯng ÿѭӧc cao thăng. Ông Thân Nhѫn Trung dùng lӡi khiêm nhѭӧng mà
Wҥѫn mӛi ngѭӡi rӗi ông kӅ vai vӟi ông Ðӛ Nhuұn huӥn bѭӟc lui ra, và ÿi và ÿàm ÿҥo. Ra tӟi
ngӑ môn, thì thҩy quan Thái úy Lê NiӋm, tay chӕng nҥnh, tay vuӕt râu, ÿѭѫng ÿӭng chҫn
ngҫn giӳa cӱa, lҥi có quan Hình bӝ Thѭӧng thѫ Trӏnh Công Lӝÿӭng gҫn ÿó nӳa.
Ông Thân Nhѫn Trung lұt ÿұt chào ông Lê NiӋm. Ông Lê NiӋm ÿã không ÿáp lӉ, mà
Oҥi còn hӓi xӝn xàng rҵng: ''Quan Tҧ Tѭӟng quӕc, tôi hӓi ông vұy chӟ ông có công cán gì mà
ông ÿѭӧc thăng trұt phҭm ông nói cho tôi nghe thӱ?'' Ông Thân Nhѫn Trung ÿӭng chѭng
Kӱng.
Ông Trӏnh Công Lӝ nheo mҳt mà ngó, chҵn miӋng mà cѭӡi lҥi ÿӭng lóng tai mà nghe.
Ông Thân Nhѫn Trung nghe lӡi ông Lê NiӋm hӓi và thҩy sҳc ông Lê NiӋm giұn thì biӃt ông
Eҩt bình vӅ sӵ vua phong mình chӭc Tѭӟng quӕc nhѭng vì ông nghƭ nghƭa ÿӗng liêu, ông vӏ
tình thông gia, ông không muӕn tranh hѫn thѭa, nên ông trҧ lӡi nhӓ nhҽ rҵng:
- Tôi ÿâu dám khoe công cán vӟi ông. Tôi vүn biӃt tôi bҩt tài, còn chӭc Tѭӟng quӕc là
Pӝt chӭc trӑng yӃu cӫa triӅu ÿình. Ngһt vì lӏnh BӋ hҥÿã phán, tôi không dám tӯ thӕi,
nên tôi phҧi lãnh ÿó mà thôi chӟ.
- Ông là bӑn rung ÿùi ngâm thi, gãi vӃ vӏnh phú, hӉ nghe có giһc thì xui râu rút cә; ông tài
Qăng gì mà làm Tѭӟng quӕc? Ông phҧi vào tâu vӟi lӏnh BӋ hҥ mà nhѭӡng chӭc Tҧ
7ѭӟng quӕc lҥi cho tôi. Ông phҧi ÿi bây giӡ, nӃu ông không nghe lӡi tôi thì tôi nguyӋn
không cho ông ra khӓi ngӑ môn.
Ông Thân Nhѫn Trung, tuy ôn hòa nho nhã nhѭng mà ông nghe mҩy lӡi lӛ mãng nhѭ
Yұy ông cNJng tӭc giұn, nên ông hӓi rҵng:
- Ví nhѭ tôi không nhѭӡng chӭc cho ông rӗi ông giӃt tôi hay sao? Tôi khuyên ông ÿӯng
có nóng nҧy. Ông là mӝt vӏÿҥi thҫn, ông chҷng nên nói nhӳng lӡi phi lӉ phi nghƭa nhѭ
Yұy, các quan hҥ ty ngѭӡi ta dòm thҩy ngѭӡi ta cѭӡi. Tôi vӟi ông là thông gia, tôi ÿѭӧc
gia quan tҩn tѭӟc, lӁ thì ông mӯng giùm cho tôi mӟi phҧi, chӟ sao ông lҥi trӣ lòng ganh
ghét. Tôi cNJng vұy mà ông cNJng vұy, làm chӭc nào cNJng phҧi tұn tâm báo quӕc, nӛ lӵc
Fҫn vѭѫng chӟ phҧi Tѭӟng quӕc mӟi sang, còn làm chӭc khác thì hèn hay sao? Vұy thì
ông vӟi tôi phҧi hiӋp nhau, kҿÿem văn tài, ngѭӡi lҩy võ lӵc mà khuôn phò xã tҳc, bӗi
ÿҩp giang san, làm làm sao cho Hoàng triӅu bӅn vӳng muôn năm, làm sao cho Nam ViӋt
Qәi danh bӕn biӇn mӟi là quí, chӟ tranh công tranh chӭc vӟi nhau mà hay gì.
1һng gánh cang thѭӡng
3
www.hobieuchanh.com
- Tình thông gia là tình riêng, còn quyӅn tѭӟc cӫa triӅu ÿình là viӋc chung. Ông ÿã già cҧ
mà lҥi không tài cán gì; nӃu tôi ÿӇ cho ông làm Tѭӟng quӕc thì cѫ nghiӋp nhà Lê chҳc là
phҧi suy bҥi. Ông phҧi giao chӭc ÿó lҥi cho tôi mӟi ÿѭӧc. Ông chӏu giao hay không thì
ông nói phӭt ÿi?
- Chӭc Tѭӟng quӕc là chӭc cӫa BӋ hҥ phong, tôi làm sao mà giao cho ông ÿѭӧc. Ông có
muӕn thì ông vào cung mà tâu vӟi BӋ hҥ; chӯng nào có lӏnh BӋ hҥ dҥy thì tôi nhѭӡng lҥi
cho ông.
- Lão già hӫ nho nҫy thiӋt thách ta hay sao?
- Không phҧi là thách.
- Ta nói cho ngѭѫi biӃt, nӃu ngѭѫi thách ta thì ta cho ngѭѫi mӝt cây giҧn nҫy ngѭѫi tán
Pҥng ÿa.
- Ông có giӓi thì ông giӃt tôi ÿi rӗi ông làm Tѭӟng quӕc.
Ông Lê NiӋm là quan võ quen tánh cang cѭӡng, ông nghe mҩy lӡi xӕc ý ông dҵn
không ÿѭӧc, nên ông nhҧy tӟi ÿá mӝt ÿá, ông Thân Nhѫn Trung té lăn cù. Ông Ðӛ Nhuұn lұt
ÿұt nhҧy vô can, ông ôm ông Lê NiӋm và ông kêu ông Trӏnh Công Lӝ mà cұy ÿӥ ông Thân
Nhѫn Trung dұy. Ông kéo riӃt ông Lê NiӋm ra, ông an ӫi rӗi dҳt ông Lê NiӋm vӅ dinh. Còn
ông Trӏnh Công Lӝÿӥ ông Thân Nhѫn Trung ÿӭng dұy, thì thҩy ông Thân Nhѫn
Trung gãy
KӃt mӝt cái răng. Ông Thân Nhѫn Trung ÿã bӏ nhөc mҥ rӗi còn bӏÿánh ÿұp nӳa, bӣi vұy ông
Oҩy làm tӭc giұn, ông muӕn trӣ vào chánh ÿLӋn rӗi xin phép nhұp cung mà tâu vӟi vua. Ông
Trӏnh Công Lӝ can rҵng: ''ViӋc quҫn thҫn gây gә vӟi nhau, ông chҷng nên vào cung mà làm
cho BӋ hҥ kinh khӫng. ViӋc ÿâu còn ÿó, ÿӇ bӳa ÿҥi triӅu rӗi ông sӁ tâu, nghƭ chҷng muӝn gì.
Có tôi vӟi quan Thѭӧng Bӝ Lҥi làm chӭng cho, không sao ÿâu mà sӧ. Thôi ÿӇ tôi ÿѭa ông vӅ
dinh mà nghӍ''.
Ông Thân Nhѫn Trung nghe lӡi can hӳu lý, nên ông lҫn bѭӟc trӣ vӅ dinh. ông Trӏnh
Công Lӝÿi theo, và ÿi và nói rҵng:
- Quan Thái úy әng ӹ là em rӇ cӫa BӋ hҥ rӗi әng ngang quá! Ông ÿӯng nhӏn. ChuyӃn nҫy
ông phҧi ăn thua vӟi әng mӝt lҫn cho әng tӣn.
- Tôi nhӏn ÿã hӃt sӭc rӗi, có thӃ nào mà nhӏn nӳa ÿѭӧc.
- Әng thiӋt là lӛ mãng. Ông nói phҧi hӃt sӭc mà әng không biӃt nghe, ӹ võ nghӋ cao
Fѭӡng rӗi nhҧy ÿánh ÿҥi ngѭӡi ta. May là có tôi vӟi quan Thѭӧng Bӝ Lҥi can kӏp, chӟ
không thì әng ÿánh chӃt ông còn gì.
- Tӭc tôi lҳm! Әng không nghƭ tӟi tôi, әng muӕn làm nhөc tôi trѭӟc mһt bá quan, viӋc nҫy
tôi phҧi báo thù mӟi ÿѭӧc. Tôi vӟi әng phҧi mӝt chӃt mӝt sӕng tôi mӟi nghe.
Ông nghƭ nhѭ vұy phҧi lҳm chӟ. Ông bӏ nhөc mà ông không rӱa, thì quҫn thҫn ai còn
coi ông ra gì, ông làm Tѭӟng quӕc ông nói ai nghe.
Ông Trӏnh Công Lӝÿѭa ông Thân Nhѫn Trung tӟi cӱa dinh, rӗi tӯ mà vӅ, và ÿi và
chúm chúm cѭӡi mӝt mình. Ông Ðӛ Nhuұn ÿѭa ông Lê NiӋm vӅ dinh rӗi ông lұt ÿұt sang qua
/Ӊ Bӝ mà thăm ông Thân Nhѫn Trung. Ông kiӃm lӡi khuyên giҧi ông nӑ, xin ÿӇ thӫng thҷng
mà tâu vӟi vua chӟÿӯng nóng nҧy. ông Thân Nhѫn Trung bӏ nhөc rӗi bӏ ông Trӏnh Công Lӝ
ÿӕc vô nӳa, nên lӱa giұn phӯng phӯng trong lòng, ông cӭ nói viӋc báo thù hoài. Ông Ðӛ
Nhuұn liӋu thӃ khuyên không ÿѭӧc, ông bèn tӯ mà vӅ, thҫm tính ÿӇ bӳa sau ông nӑ bӟt giұn
Uӗi sӁ trӣ qua mà can gián nӳa.