Mӝt chӳ tình
1
www.hobieuchanh.com
0ӝt
Chӳ
Tình
+ӗ BiӇu hánh
I
CHÚA NHӴT, hӑc trò trѭӡng Chasseluop Laubat ra ÿi chѫi hӃt, duy có trò bӏ phҥt
Yӟi chӯng mѭӡi lăm trò thҩy ngày thi ÿã cұn rӗi, muӕn hӑc ôn, nên còn ӣ lҥi trong trѭӡng mà
thôi.
Lúc trѭa trӡi mѭa dông trót mӝt giӡÿӗng hӗ, me ÿә lá ÿҫy sân, cát chӛ khô chӛѭӟt.
Kӑc trò ngӫ trѭa thӭc dұy vào lӟp hӑc bài cho ÿӃn 4 giӡ chiӅu mӟi ra ngoài hàng tѭ ngӗi chѫi.
Ĉҫu này năm ba hӑc trò giөm nhau ngӗi trò chuyӋn, ÿҫu nӑ vài ba trò dҳt nhau ÿi lҥi ÿi qua.
Phҥm Quҧng Giao tay cҫm cuӕn sách “Pháp văn bӏ thӇ” chѫn lҫn ÿi lҥi mӝt góc vҳng
Yҿ, rӗi ngӗi dӣ sách ra ÿӑc. Trӡi tuy ÿã dӭt mѭa, song gió thәi ngӑn me oҵn oҥi, hӉ luӗng gió
ÿӃn thì nѭӟc ÿӑng trên cây ÿә xuӕng, rӗi lá me cNJng lát ÿát rӟt theo. Quҧng Giao tính kiӃm
chӛ vҳng hӑc cho dӉ, nào dè dӣ sách ra ÿӑc chѭa ÿѭӧc mҩy hàng mà ngoài sân nѭӟc tuôn lá
ÿәÿã mҩy lҫn, làm cho trò ta lãng trí ÿӑc mà không nhӟ chi hӃt.
Quҧng Giao ÿӇ cuӕn sách trên gӕi, tay trái thì ÿè, còn tay mһt thì chӕng cҵm, ngӗi ngó
a ngoài sân, mҳt nhìn cҧnh vұt tiu hiu, trí tѭӣng tiӅn trình càng ái ngҥi. Ngӗi hӗi lâu, bӛng
nghe sau lѭng có tiӃng giҫy ÿӝng ÿҩt, Quҧng Giao day lҥi thҩy trò Lê Bác Ái chѫn ÿi nhè nhҽ,
miӋng cѭӡi chúm chím, ÿѭѫng xâm xâm bѭӟc tӟi, ý muӕn lén chӑc cho giұt mình chѫi. Bác
Ái thҩy Quҧng Giao day lҥi, không còn thӃ chӑc ghҽo ÿѭӧc, mӟi cѭӡi lӟn rӗi giӵt cuӕn sách
mà hӓi rҵng:
- Hӑc giӕng gì ÿây anh?
- Ĉӑc bұy Pháp quӕc văn hӑc chѫi vұy mà.
- Anh giӓi quá! Trӡi này mà ÿӑc sách ÿѭӧc chӟ. Tôi có tánh kǤ, hӉ trӡi mѭa tôi buӗn,
chҷng hӅ khi nào tôi hӑc ÿѭӧc.
- Tôi cNJng vұy, nãy giӡÿem sách lҥi ngӗi ÿây chӟ có ÿӑc ÿѭӧc câu nào ÿâu.
Bác Ái ngӗi kӅ mӝt bên Quҧng Giao, tay lұt sách lia lӏa, dòm ngó láo liên mӝt hӗi ÿӇ
Gҽp cuӕn sách lҥi mӝt bên nói vӟi Quҧng Giao rҵng:
- Bӳa nay còn có 4 tuҫn lӉ nӳa mӟi tӟi ngày thi anh há?
- Ӯ.
- Anh nhӟÿӃn ngày thi anh sӧ hay không?
- Sӧ giӕng gì?
- ThiӋt, hӑc nhѭ hai anh em mình ÿây ÿi thi thì cNJng ít sӧ. Ngһt chӯng thi có hӑc trò
Pҩy trѭӡng khác vào thi chung vӟi mình, bӣi vұy tôi còn lo mӝt chút.
- Lo sao? Hӑ thi phұn hӑ, mình thi phұn mình, hӉ làm bài ÿӫ sӕÿLӇm thì ÿұu, chӟ có
Kӑ rӗi hӑ bӟt ÿLӇm mình ÿѭӧc hay sao mà lo.
- Không phҧi! Tôi lo
là lo
hӑ giӵt
thӭ nhӭt,
thӭ nhì rӗi thì mҩt
danh tiӃng tөi
Chasseloup mình chӟ.
1
Mӝt chӳ tình
2
www.hobieuchanh.com
- Thi thì phҧi rán chӟ sao, mà tôi biӃt tôi giӵt thӭ nhӭt không ÿѭӧc ÿâu.
- Sao vұy?
- Tҥi cái mҥng tôi không có, hӑc thì hӑc chӟ không khi nào giành thӭ nhӭt ÿѭӧc ÿâu.
- Mҥng là cái gì? Anh khéo nói thì thôi!
- Vұy chӟ anh không thҩy sao? Mҩy năm hӑc trong lӟp có thua ai ÿâu, mà mҩy lҫn thi
có lҫn nào tôi ÿӭng thӭ nhӭt ÿâu nào?
- Tҥi anh tin tѭӣng mҥng vұn quá nên xuôi xҧ nhѭ vұy ÿa. Phҧi chi anh sӕt sҳng, trong
trí cӭ tính tranh thӭ nhӭt hoài, thì ҳt phҧi ÿѭӧc chӟ gì,
- Hӭ! Anh nói hѫi Tây hoài! Con ngѭӡi ta ai lҥi không có mҥng, vұy chӟ kǤ thi năm
ngoái anh Hà Tҩn Phát hӑc giӓi, ai cNJng chҳc ҧnh ÿұu ÿҫu, mà ҧnh lҥi rӟt ÿi, còn anh NguyӉn
9ăn Cҧnh ҧnh hӑc dӣ mà lҥi cà lâm, ai cNJng tѭӣng ҧnh rӟt, mà sao ҧnh lҥi ÿұu?
- Ҩy là tҥi may rӫi chӟ mҥng sӕ gì. Anh Phát ҧnh rӟt là vì lúc ÿi thi toán rӫi ҧnh tӕi
Wăm mày mһt, làm toán trұt hӃt, nên ҧnh mӟi rӟt chӭ.
- À! Ҧnh giӓi toán sao chӯng thi môn ҩy ҧnh tӕi tăm mày mһt, làm không ÿѭӧc, vұy
không phҧi tҥi phҫn sӕҧnh hay sao?
- Mình hӑc Tây mà nói sӕ mҥng nghe kǤ quá!
- Ӫa! hӑc Tây là hӑc, chӟ cái óc cӫa mình là óc ViӋt Nam làm sao mà ÿәi ÿѭӧc.
- Anh nói nghe tӭc quá, nín không ÿѭӧc. Hӑc là cái gì? Con ngѭӡi ÿi hӑc là cӕ ý muӕn
Pӣ trí khôn cho rӝng ÿһng biӃt chӛ nào là chӛ tӕt, chӛ nào là xҩu, sӵ nào là sӵ phҧi, sӵ nào là
Vӵ quҩy, ÿLӅu nào là ÿLӅu hay, ÿLӅu nào là ÿLӅu dӣ, rӗi chӯng thành nhѫn ra xung ÿӝt vӟi ÿӡi,
mình khӓi thua sút thiên hҥ. Thѭӣ trѭӟc ông bà mình hӑc chӳ Tàu, sách Tàu thì chuyên dҥy lӉ
nghƭa, ÿҥo ÿӭc mà thôi, bӣi vұy ông bà mình hӑc rӗi trí thâm nhiӉm lӉ nghƭa, ÿҥo ÿӭc ÿӃn
thay ÿәi thҩy viӋc chi có lӧi thì sӧ phi nghƭa nên không dám làm, bӏ ai hiӃp ÿáp thì sӧ thҩt lӉ
nên không dám cӵ, vì vұy, nên mӕi lӧi mӟi ÿӇ cho hӑ giành hӃt, mӟi bӏ ngѭӡi ta hiӃp ÿáp bҩy
lâu nay ÿó. Anh nghƭ thӱ coi, cái óc cӫa ngѭӡi mình nhѭ vұy không nên rӱa cho sҥch rӗi sѫn
màu khác cho nó mӟi hay sao? Bӑn chúng ta ÿây mau thoát khӓi vòng cӵu hӑc rӗi chúng ta
Kӑc theo Pháp quӕc giáo dөc, Pháp hӑc mӣ trí khôn mà lҥi giúp con ngѭӡi có nghӏ lӵc, có
cam ÿҧm biӃt tӕt biӃt xҩu, biӃt quҩy phҧi, nghƭa là hӉ hӑc thành rӗi rӗi thì con ngѭӡi có thӇ
Fҥnh tranh lӧi quyӅn, có thӇÿӕi ÿãi vӟi ÿӗng loҥi. HӉ hӑc thì phҧi hành, mình hӑc theo chӳ
Pháp thì phҧi rán mà làm nhѭ ngѭӡi Pháp, nghƭa là cѭ xӱ, ÿi ÿӭng, làm ăn, tính toán, suy
nghƭ, mӛi mӛi ÿӅu phҧi làm cho giӕng ngѭӡi Pháp mӟi ÿѭӧc, chӟ anh hӑc chӳ Pháp mà anh
Fӭ làm theo xѭa, cӭ nói hѫi xѭa hoài, thì khó coi quá mà.
- Anh nói nghe hay thiӋt, mà tôi coi bҥn hӑc cӫa mình ÿây chҷng phҧi có mӝt mình
anh nói nhѭ vұy ÿâu, trong 10 ngѭӡi hӃt 9 ngѭӡi ÿã muӕn làm theo ngѭӡi Pháp, chӟ không
muӕn làm theo xѭa nӳa. Phұn tôi thì không chӏu vұy. Tôi cNJng biӃt cӵu hӑc tӋ thì tӋ, xѭa nay
ngѭӡi Nam ta cNJng vì môn hӑc ҩy mà chұm trӉ bѭӟc văn minh. Nhѭng cӵu hӑc tӋ thì tӋ, chӟ
FNJng có chӛ hay, nhӭt là phong hóa có thua môn hӑc nào ÿâu. Anh nói bây giӡ mình hӑc theo
Tây, mình phҧi làm theo Tây, vұy chӟ làm theo ngѭӡi Nam là bұy lҳm sao? Mà anh tính làm
theo Tây, vұy chӟ anh ÿã thông thҥo cách ngѭӡi Tây cѭ xӱ trong gia ÿình, hӑ giao thiӋp cùng
xã hӝi, hӑ suy tính lúc hành sӵ làm sao không, mà anh dám ÿҥi ngôn rҵng anh làm nhѭ hӑ! Ê!
2
Mӝt chӳ tình
3
www.hobieuchanh.com
ÿӯng có vұy nà! Anh có giӓi thì anh hӑc cho bҵng trí, tài, nghӅ nghiӋp cӫa hӑÿi, còn cách cѭ
[ӱ thì mình phҧi theo ngѭӡi Nam mӟi phҧi chӟ.
- Anh làm theo ngѭӡi Nam anh làm, còn tôi làm theo Tây chӟ tôi không chӏu cách cѭ
[ӱ cӫa mình ÿâu.
- Ӡ thôi, anh làm ÿѭӧc anh làm, tôi sӧ anh muӕn làm con công, rӗi anh thành con
ngәng chӟ.
Quҧng Giao nói mҩy lӡi rӗi thò tay lҩy cuӕn sách, còn Bác Ái nghe nói nhѭ vұy liӅn
day lҥi xô Quҧng Giao ÿөng trong vách tѭӡng, rӗi cѭӡi nói rҵng: “Anh kiêu ngҥo quá!”
Bác Ái bӓÿi ÿѭӧc vài bѭӟc rӗi trӣ lҥi hӓi rҵng:
- Này anh, anh tính thi ÿұu rӗi anh xin ra Hà Nӝi hӑc thêm nӳa, hay là ra kiӃm viӋc
làm?
- Theo ý tôi thì tôi muӕn chӯng thi ÿұu rӗi tôi xin vào trѭӡng cao ÿҷng sѭ phҥm ngoài
Hà Nӝi hӑc thêm ba năm nӳa ÿһng sau trӣ vӅ làm giáo sѭ ít năm, ÿӧi trӝng tuәi tôi sӁ xin thôi,
a lұp trѭӡng tѭ dҥy hӑc. Nhà tôi tuy không giàu chӟ cNJng ÿӫăn, tôi ÿi hӑc nӳa thì ÿѭӧc rӗi
ngһt vì ông thân tôi ÿã khuҩt sӟm, chӏ tôi có chӗng phҧi theo ӣ bên chӗng, còn bà thân tôi thì
\Ӄu lҳm, nên tôi ÿi chҳc không ÿѭӧc. Còn phұn anh, anh có tính ÿi hӑc nӳa không?
- Tôi chѭa nhӭt ÿӏnh. Tôi muӕn ÿi hӑc nӳa mà ông thân, bà thân tôi lҥi không chӏu
Yұy, tính hӉ tôi thi ÿұu thì cѭӟi vӧ liӅn cho tôi, rӗi biӇu ÿi thi ký lөc.
- Anh là con nhà giàu có, cha mҽ song toàn, anh em lҥi ÿông ÿҧo, anh nên ÿi hӑc nӳa,
chӟ ra làm viӋc sӟm làm gì.
- Tôi cNJng nghƭ nhѭ vұy ÿa. Tôi muӕn ÿi Tây quá, mà ngһt bà thân tôi không chӏu, lҫn
nào tôi nói tôi cNJng bӏ rҫy.
- Này, không cho ÿi Tây, thôi ÿi Hà Nӝi.
- Ý tôi không muӕn ÿi hӑc Hà Nӝi.
- Sao vұy?
- Nhѭ có hӑc thêm nӳa, thì hӑc mҩy môn bác vұt, hóa hӑc hay là hӑc kӻ nghӋ cѫ xҧo
chi chi, ÿһng sau có thӇ giúp cho nѭӟc mình ÿѭӧc tiӃn bӝ văn minh, chӟÿi hӑc Hà Nӝi là hӑc
ÿһng làm quan, hӑc nhѭ vұy có ích chi ÿâu mà hӑc.
- NӃu anh có chí nhѭ vұy thì tӕt lҳm … Tôi buӗn cho phұn tôi không có tiӅn nhiӅu, mà
Oҥi mҽ góa con côi không thӇ làm theo anh nói ÿó ÿѭӧc, chҳc là cái mҥng tôi không phҧi làm
thҫy giáo hay là thông ngôn ký lөc rӗi.
- Anh cӭ nói mҥng sӕ hoài! … Tôi nói ÿó là cái riêng cӫa tôi cho anh nghe chѫi, chӟ
iӃt ông bà thân tôi có “khӭng” cho tiӅn ÿһng tôi ÿi hӑc nӳa hay không. Theo biӇu tôi ÿi coi
Yӧ hoài, kǤ quá!
- Anh năm nay ÿã 20 tuәi, trӝng rӗi. Bác biӇu ÿi coi vӧ cNJng là phҧi, chӟ sao mà gӑi
Uҵng kǤ.
- Tôi thҩy cách ngѭӡi mình ÿi cѭӟi vӧ tôi ghét quá. Con trai vӯa mӟi lӟn lên, nghe nói
chӛ nào có con gái, nhҳm coi nhà có xӭng vӟi nhà mình rӗi dҳt tӟi xin coi. Cô gái thay áo ÿәi
quҫn chҥy ra hӓi mӝt tiӃng rӗi lұt ÿұt chҥy vô, không thҩy chú trai cho rõ coi ÿen hay là trҳng,
3