+ҥnh Phúc Lӕi nào
1
www.hobieuchanh.com
+ҥnh
phúc
lӕi
nào
+ӗ BiӇu Chánh
Ĉ͋ t˱ͧng ni͏m vong linh ông b̩n Ph̩m Ho̹ng Thͳa, m͡t nhân v̵t ÿͯ thông minh và hi͇u nghƭa, l̩i thi͇u
ph˱ͣc nên ÿ͋ th˱˯ng yêu m͇n ti͇c cho tác gi̫ Bi͋u Chánh.
+͛ Bi͋u Chánh
1. LҪN THEO LӔI Clj
Ӣ thành thӏ hay ӣ thôn quê mӛi chӛ có mӝt thӭ vui riêng. Trong chӕn thôn quê,
KӉ mùa mѭa vӯa dӭt, mùa nҳng tӟi rӗi, thì cҧnh vұt trông ra vui vҿ lҥ lùng, vui mà
khӓi lo xӋp túi hao tiӅn, vui mà khӓi sӧ xa hoa trөy lҥc.
Thú vui là thú vui ÿѭӧc tiӃp xúc vӟi cҧnh ÿӡi thiӋt thà, thѫ thӟi, giҧn dӏ, ôn hòa
Fӫa ÿám nông phu, vui ÿѭӧc cҧm thҩy cách buӗn lo, cách bӵc tӭc, cách hӕi hұn, cách
thҽn thùa, cách yêu gia ÿình, cách quí danh dӵ cӫa hҥng bình dân gái trai già trҿ. Phҧi
Jҫn gNJi ÿһng thҩy rõ bӅ cѭ xӱ cӫa ngѭӡi sӕng giӳa ÿӗng bái, mӟi thҩu hiӇu cá tánh và
tâm hӗn cӫa dân tӝc ViӋt Nam. Vұy ai muӕn tìm hiӇu thӃ thái nhân tình thì nên nӟi ra
khӓi chӕn thӏ thành, mӟi biӃt thú vui ÿáng mӃn, mӟi thҩy sӵ thұt ÿáng hiӇu.
1Ӄu các bҥn không tin lӡi cӫa chúng tôi, thì chúng tôi mӡi các bҥn ÿi chѫi vӟi
chúng tôi vài bӳa. Chҷng cҫn phҧi lӝi lһng ÿi ÿâu cho xa. Chúng ta ÿi xuӕng vùng Cҫn
Giuӝc cách Saigon vài chөc cây sӕ ngàn mà thôi. Chúng ta chung sӕng vӟi nông gia
Pӝt thӡi gian, thì cNJng ÿӫ cho chúng ta hài lòng và sáng trí.
Ĉây chúng tôi giӣ hé thӱ mӝt góc bӭc màn ÿen tӕi che ÿұy cuӝc sanh sӕng thôn
quê, giӣ hé cho các bҥn liӃc mҳt sѫ qua mà nhìn xem ít gia ÿình nông dân, xem vài nhà
có cѫm tiӅn vӟi vài nhà thѭӡng thiӃu hөt, xem ngѭӡi thiӋt thà chѫn chҩt chӟ không
phҧi dҥi khӡ, còn tham lam thiӋt cNJng dám hung hăng ngang ngѭӧc vұy.
1ăm nҫy cNJng nhѭ các năm khác. Bѭӟc qua ÿҫu tháng 11 thì buәi chiӅu gió
chѭӟng thәi lai rai, còn ÿêm khuya gió bҩc phҩt man mát.
Trong vѭӡn quýt, cam ÿӅu ÿѫm trái, bҫu, mѭӟp ÿua trә bông, dѭӟi bҫu trӡi xanh
xanh vӟi vài cөm mây trông trҳng trҳng.
Còn ngoài ÿӗng thì rҧi rác có ngѭӡi ÿӭng theo mҩy bӡ ruӝng mà câu cá, ÿҫu ÿӝi
nón lá, mình mһc quҫn áo sѫ sài, ÿӭng châm bҭm, dҫu rê cá lóc hay là nhӱ cá rô, cNJng
EӅn chí ÿӭng cҧ buәi, không sӧ nҳng, không biӃt mӓi. Giӳa cánh ÿӗng minh mông,
Jҫn hay xa ÿâu ÿâu cNJng là lúa, mҩy chú câu nҫy giúp tҥo ra mӝt bӭc tranh ÿҽp ÿӁ,
Kӳu cҧnh, hӳu nhѫn, lҥi có mҩy xóm dҥng dҥng1 phía trong xa, vӟi giһng cây trâm bҫu
áng trѭӟc mҩy cái nhà sùm sөp.
Ĉӗng im lìm, bҵng thҷng, mҩy ÿám lúa sӟm ÿã chín rӗi nên phѫi màu vàng, hӭa
Kҽn áo quҫn TӃt cho con, vӧ. Mҩy ÿám lúa lӥ, bông trәÿã gҫn ÿӅu nên khoe màu xám
xám, sҳp giúp tiӅn ÿӇ sҳm lӉ vұt mà cúng quҧi trong ba ngày xuân. Còn nhӳng ÿám lúa
xanh dӡn, chӛ thì bөi ÿѭѫng nӣ, chӛ thì ÿã ngұm ÿòng ÿòng, cҧ thҧy ÿӅu chung giúp
1 mͥ mͥ
1
+ҥnh Phúc Lӕi nào
2
www.hobieuchanh.com
cho nông gia thanh toán chi phí hoһc nӧ nҫn nuôi sӕng gia ÿình quanh năm, mà còn dѭ
ÿӇ giúp cho tô ÿLӇm cӱa nhà, hoһc ÿӇ dӵ phòng tӕn hao bҩt trҳc.
Trong vùng Cҫn Giuӝc cNJng nhѭ các vùng xa xôi khác, ÿӃn lúc nҫy nhѫn dân
giàu hay nghèo thҧy ÿӅu hân hoan thѫ thӟi, quên hӃt các cӵc nhӑc ÿã qua ÿӇ vui rѭӟc
sung sѭӟng sҳp tӟi, bӣi vұy già trҿÿӅu lăng xăng rӝn rӵc, ngѭӡi ÿi thăm lúa, kҿ lo
trӗng rau, mong ѭӟc lúa bán ÿѭӧc giá cao, hàng mua ÿѭӧc giá thҩp ÿһng ngày TӃt vui
say chѫi ít bӳa mà chào năm mӟi bình an mҥnh giӓi.
7ӯ trong vѭӡn trong rүy ra ngoài ruӝng ngoài sông, chӛ nào cNJng thҩy cuӝc sanh
hoҥt mҥnh mӁ cӫa con nhà nông. Ҩy là triӋu chӭng tâm hӗn vӳng vàng cӭng cõi cӫa
dân tӝc ViӋt Nam cѭѫng quyӃt sanh tӗn, không kӇ cuӝc ÿӡi ÿәi xây không sӧ tai hӑa
Qăm dӑa.
Ӣ trên Chӧ Lӟn ÿi xuӕng Cҫn Giuӝc, khi gҫn tӟi dӕc cҫu ÿúc bҳt ÿӇ qua chӧ, nӃu
các bҥn lѭu ý thì tӵ nhiên các bҥn sӁ thҩy bên phía tay mһt có mӝt thӟt vѭӡn sum sê,
Qҵm cách công lӝ chӯng mӝt trăm thѭӟc. Tӯ mé lӝ vô tӟi vѭӡn có mӝt bӡÿҳp rӝng lӟn
cao ráo, xe ngӵa xe hѫi vô ra dӉ dàng. Bӡ phóng ngang qua ÿám ruӝng, hai bên không
có trӗng cây cӕi chi hӃt, ÿҫu trong ÿi ngay vô giӳa vѭӡn, không có cӱa ngõ, nhѭng
phía nҫy mӛi bên có trӗng mӝt hàng cây bông bөp ÿӇ làm hàng rào. Dài theo rào ÿó thì
trӗng cây sua ÿNJa, ÿӃn mùa nҫy nó trә bông trҳng nõn xem cNJng vui vui. Qua khӓi rào
Uӗi thì tӟi mӝt cái sân rӝng lӟn bӓ trӕng ÿӇ mùa gһt chҩt lúa bó mà ÿұp, còn mӝt bên
thì có mӝt cái chuӗng lӧp lá dӯa ÿӇ nhӕt trâu.
Sau cái sân nҫy thì có mӝt tòa nhà nhӓ ngói ba căn hai chái, nӅn ÿúc, cӱa cuӕn,
Fҩt theo kiӇu xѭa. Phía sau nӳa mӟi có nhà bӃp, vӵa lúa, chuӗng heo, chuӗng gà,
chuӗng vӏt, rӗi thì tӟi vѭӡn có cau trҫu dӯa chuӕi trӗng chen nhau lӝn xӝn.
+ӓi ra mӟi biӃt cuӝc nhà nҫy là cuӝc cӫa bà Xã Cҫm ӣ. Xóm nҫy gӗm hѫn mӝt
chөc nóc gia, chӟ không phҧi bà Xã Cҫm ӣ riêng mӝt mình. Vì bà ӣÿҫu ngoài lҥi có
Yѭӡn áng khuҩt các nhà khác ӣ dӑc theo mé rҥch Cҫn Giuӝc, nhҵm phía sau vѭӡn cӫa
à, bӣi vұy ÿi ngoài công lӝ ngó vô không thҩy ÿѭӧc. Cҧ xóm ai cNJng là tá ÿLӅn và bà
con xa xa vӟi chӗng bà hӃt.
7ѭӣng nên nói phӭt cho các bҥn hiӇu bà Xã Cҫm nҫy là ai.
Bà Xã Cҫm là mӝt bà sѭѫng phө năm nay ÿã 60 tuәi, ÿҫu tóc bҥc hoa râm, răng
Uөng hӃt vài cái, nhѭng sӭc khӓe bà vүn còn ÿҫy ÿӫ. Thuӣ nay bà ӣ vӟi tá ÿLӅn tá thә
có nhѫn, ӣ vӟi bà con bên chӗng có nghƭa, bӣi vұy trong làng trong xóm, tӯ già chí trҿ,
ai cNJng kính mӃn bà. Mà cҧ vùng nҫy tӯ cҫu Ông Thình xuӕng Cҫn Giuӝc, Mӗng Gà,
Chӧ Trҥm, Cҫn Ĉѭӟc, qua tӟi Rҥch Ĉào, Rҥch KiӃn, ai nghe tên bà cNJng ÿӅu kính nӇ.
Ngѭӡi ta nói quҧ quyӃt rҵng không phҧi tҥi bà giàu có nên bà ÿѭӧc thiên hҥ kính
QӇ: Bà là mӝt sѭѫng phө, chӗng bà hӗi sanh tiӅn chӍ mӟi làm chӭc Xã trѭӣng mà thôi
chӟ không có oai quyӅn gì. HiӋn thӡi bà có nhà cӱa ruӝng ÿҩt, nhѭng bình thѭӡng mӛi
Qăm bà thâu góp huê lӧi lӕi hai ngàn rѭӣi thùng lúa; bà phҧi mua trâu mѭӟn bҥn làm
dây ruӝng trѭӟc nhà nên sӕ lúa cӫa bà mӟi lên ÿѭӧc ba ngàn thùng. Ҩy vұy bà là
ngѭӡi có cѫm tiӅn, chӟ không phҧi là ngѭӡi giàu lӟn nên thiên hҥ kiên sӧ. Sӣ dƭ ngѭӡi
ta kính nӇ ngӧi khen bà chӍ vì bà là ngѭӡi ham nhѫn nghƭa, biӃt lӉ giáo, bà biӃt thѭѫng
nhà nghèo, bà ӣ phҧi vӟi bà con làng xóm, bà sҹn lòng cӭu giúp nhӳng ngѭӡi bӏ tai
2
+ҥnh Phúc Lӕi nào
3
www.hobieuchanh.com
Qҥn, nhӭt là bà biӃt thӫ tiӃt vӟi chӗng, chӗng chӃt hӗi bà 26 tuәi mà bà ӣ góa nuôi con,
ӣ góa trót 40 năm trѭӡng, không có tiӃng tăm chi hӃt, cái hҥnh ÿó mӟi thiӋt là quí.
7ҥi nhѭ vұy nên ӣ vùng Cҫn Giuӝc, ai nghe nói ÿӃn tên bà Xã Cҫm thì cNJng cho
là bà là ³ngѭӡi hiӅn ÿӭF´. Bà ÿѭӧc thiên hҥ tһng cho cái danh tӕt nhѭ vұy thiӋt là quí.
Có nhiӅu bà, chӗng làm ÿӃn chӭc Hѭѫng Cҧ, có huê lӧi hàng năm bҵng mѭӡi sӕ lúa
Fӫa bà, mà nào có ÿѭӧc ai khen ngӧi quí trӑng nhѭ bà vұy ÿâu.
Bà Xã Cҫm ÿѭӧc nhѭ vұy là vì bà sanh trѭӣng trong nhà nho hӑc ӣ bên Rҥch
Ĉào. Ông thân sanh cӫa bà hӗi trѭӟc hӑc thӭc rӝng, làm thuӕc hay, ông dҥy dӛ bà
trong khuôn khә nho giáo.
NhNJ danh cӫa bà Lê Thӏ Nӳ. Khi bà ÿѭӧc 20 tuәi, cha mҽ gҧ bà cho NguyӉn Văn
&ҫm, con trai cӫa mӝt ông Hѭѫng sѭ có cѫm tiӅn ӣ bên Cҫn Giuӝc.
9Ӆ nhà chӗng, nhӡ có nho phong cӫa cha ung ÿúc, nên bà giӳ trӑn phұn làm dâu
thҧo làm vӧ hiӅn. Chҷng may làm dâu mӟi ÿѭӧc mӝt năm thì cha mҽ chӗng lҫn lѭӧt
chӃt hӃt. Vì chӗng bà là con mӝt trong gia ÿình, bӣi vұy bà tұn tâm giúp chӗng cѭ tang
trúng ÿҥo, cúng tӃÿӫ lӇ.
ĈӃn năm bà 23 tuәi, bà mӟi sanh ÿѭӧc ÿӭa con trai. Vӧ chӗng vui mӯng lӵa tên
NguyӉn Văn Ĉѭӡng mà ÿһt cho con.
Cha mҽÿӇ lҥi mӝt cuӝc nhà vӟi vài chөc mүu ruӝng. Cҫm tính lo làm ruӝng
ÿһng nӕi nghiӋp cӫa mҽ cha. Cҫm cày cҩy 4 mүu ÿҩt chung quanh nhà, còn 16 mүu xa
thì chia cho tá ÿLӅn mѭӟn. Trong nhà nhӡ có vӧ lo bӅ nӝi trӧ, Cҫm làm trong ít năm thì
Vӕ lúa ÿã ÿѭӧc thêm nhiӅu.
Làng thҩy Cҫm có cѫm tiӅn, lҥi tánh tình thuҫn hұu, mӟi ép cӱ làm Xã trѭӣng.
Không thӇ tӯ chӕi ÿѭӧc. Cҫm phҧi ép lòng lãnh chӭc mà giúp viӋc làng. Nào dè làm
xã trѭӣng chѭa ÿѭӧc mӝt năm, Cҫm nhuӕm bӏnh rӗi chӃt, bӓ lҥi ngѭӡi vӧ góa 26 tuәi
Yӟi ÿӭa con côi cúc mӟi 3 tuәi.
Thím Xã Cҫm chӗng chӃt mà thím còn trҿ quá, sҳc ÿҽp mӟi nӣ nên hình dáng
yêu kiӅu, nho phong nhӗi mài nên tánh tình thuҫn hұu; ÿã vұy mà thím còn làm chӫ
Pӝt sӵ nghiӋp khҧ ái, mӝt năm có sҹn lúa ngàn. Ҩy là mӝt miӃng mӗi ngon treo mà
nhem nhèm bӧm tham tài vӟi khách háo sҳc gҫn xa, bӣi vұy thiӃu chi kҿ lân la hoһc
dòm ngó.
Thím xã ta lҥi không quan niӋm cҧnh ÿӡi sӕng tѭѫng lai cӫa thím nhѭ ý thiên hҥ
Wѭӣng tѭӧng. Thím nhұn thҩy trӡi ÿҩt tӯÿây phú cho thím ba nhiӋm vөҩy ÿӅu cao
thѭӧng cҧ ba.
Thӭ nhӭt: thӫ tiӃt vӟi chӗng mà thӡ chӗng và thay thӃ cho chӗng mà phөng sӵ
Pҽ cha ông bà bên chӗng;
Thӭ nhì: nuôi dҥy ÿӭa con thѫ ngây ÿһng chӯng khôn lӟn nó ÿӫ trí mà nӕi
nghiӋp cho tông môn;
Thӭ ba: giӳ gìn tài sҧn cӫa ông cha lѭu hҥ, ÿһng ngày sau giao lҥi cho con, nӃu
ành trѭӟng them ÿѭӧc thì càng tӕt; còn nhѭ không ÿѭӧc thì cNJng phҧi giӳ cho y
nguyên không phép làm hao mòn mҿ sӭt.
3