Dây Oan
1
www.hobieuchanh.com
Dây
oan
+ӗ BiӇu Chánh
I. Tình và tӝi
0ӝt buәi sѫm mѫi, ӣ chӧ Vƭnh-long, bҥn hàng nhómbuôn-bán ÿông dҫy-dҫy,
còn các nҿo ÿѭӡng trong châu-thành thì thiên-hҥ lҥi qua nѭӡm-nѭӧp.
Thҫy Phan-Thanh-Nhãn, làm thông-ngôn tҥi Tòa Án, miӋng ngұm mӝt ÿLӃu
thuӕc, tay xách mӝt cây dù cán tre, thӫng-thҷng ÿi lên Tòa mà làm viӋc; thҫy ÿi dӑc
theo lӅÿѭӡng, mҳt ngó ngay trѭӟc mһt mà bѭӟc, không ÿӇ ý ÿӃn nhӳng kҿ qua ngѭӡi
Oҥi. Thҫy trҥc chӯng 26 tuәi, mình mһc mӝt áo xuyӃn ÿen, mӝt cái quҫn tây ông rӝng,
ÿҫu ÿӝi nón trҳng, chѫn mang giày vàng, y-phөc theo nhѭ nhӳng thҫy thông cách 25
Qăm vӅ trѭӟc, chӟ không phҧi chѭng-diӋn sҳc-sҧo chi ÿó, nhѭng mà bӝ tѭӟng thҫy
Pҥnh-mӁ, gѭѫng mһt thҫy nghiêm-trang, nѭӟc da ngâm-ngâm, cһp mҳt quyӃt ÿoán,
nên kҿ quen hay ngѭӡi lҥ ai thҩy thҫy cNJng khó mà dám nói nhӳng lӡi diӉu-cӧt.
Thҫy chұm-rãi ÿi trѭӟc, ӣ phía sau có mӝt cô, tuәi chӯng lӕi 24 hoһc25, xâm-
xâm ÿi riӃt theo. Cô nҫy mһc mӝt cái quҫn lөa trҳng, vӟi mӝt cái áo tӕÿen lót màu
ông phҩn, ÿҫu choàng hҫu mӝt cái khăn màu trӭng gà có kӃt ren, chѫn mang mӝt ÿôi
giày nhung ÿӓ thêu kim-tuyӃn. Vóc cô dong-dãy, tѭӟng cô yӇu-ÿLӋu, hai hàm răng cô
nhӓ rӭt, nѭӟc da mһt cô trҳng ÿӓ. Cô cNJng thuӝc hҥng ÿӡn-bà ÿҽp, nhѭng mà cái ÿҽp
Fӫa cô có lӝn cái vҿ buӗn; cô và ÿi và chúm-chím cѭӡi, song nӃu ngó kӻ thì ҳt thҩy nө
Fѭӡi có chút ÿӍnh cay ÿҳng.
Chӯng cô ÿi theo kӏp thҫy rӗi, cô day qua ngó thҫy mà nói rҵng: “Anh Hai! Dӳ
hôn! Mҩy năm nay mӟi thҩy mһt anh ÿa!... Cô nói có mҩy lӡi rӗi cô ÿӭng nhìn thҫy
trân-trân, hai hàng nѭӟc mҳt chҧy rѭng-rѭng.
Thҫy Nhãn nghe kêu thì thҫy day qua; thҫy thҩy cô nӑ, coi bӝ thҫy bӧ-ngӧ, nên
thҫy ÿӭng khӵng lҥi mà mһt thҫy biӃn sҳc.
Thҫy ngó cô rӗi hӓi rҵng: “Cô Hai phҧi hôn?”
Cô lҩy chéo khăn vӯa lau nѭӟc mҳt vӯa nói rҵng: “Em ÿây chӟ ai. Anh quên em
Oұn hay sao? Hӗi nãy em ÿӭng trong tiӋm dѭӟi ÿѭӡng mé sông, em thҩy anh ÿi ngang,
song không biӃt có phҧi là anh hay không, nên em ÿi theo ÿây. Mҩy năm nay anh làm
giӕng gì mà anh biӋt tích, ÿӇ em trông ÿӧi dӳ quá! Bây giӡ anh làm viӋc gì ӣÿâu?”
Thҫy châu mày dө-dӵ mӝt hӗi rӗi ÿáp rҵng:
-
7ӯ năm thi ÿұu tӟi nay tôi làm viӋc Toà trên Sài-gòn chӟÿâu.
-
Trӡi ѫi! Em có ÿi Sài-gòn mҩy lҫn vұy mà em có dè ÿâu mà kiӃm. Anh thiӋt
là vô tình quá, sao không gӣi thѫ tӯ gì hӃt vұy?
-
*ӣi thѫ biӃt nói chuyӋn gì? Gӣi cho ai?
-
*ӣi cho em.
-
Cô có chӗng mà gӣi cho cô sao ÿѭӧc.
-
'ӳ hôn! Gӣi thѫ thăm em, nói làm viӋc gì, ӣ chӛ nào cho em biӃt, vұy mà
Kҥi gì hay sao. Bây giӡ anh ӣÿâu mà ÿi ÿây?
-
Bây giӡ tôi ÿѭӧc quan trên ÿәi làm viӋc tҥi Tòa ÿây.
-
May dӳ hôn! Té ra bây giӡ anh vӅÿây? Anh vӅÿây tӯ hӗi nào tӟi giӡ?
-
*ҫn mӝt tháng rӗi.
-
9ұy mà không thèm xuӕng Ngã Tѭ chѫi chӟ!
Dây Oan
2
www.hobieuchanh.com
Thҫy cѭӡi gҵn, cúi mһt ngó dѭӟi ÿҩt mà ÿáp rҵng:
-
+ӭ! Xuӕng Ngã Tѭ mà làm gì! Vui-vҿ gì nên lӃt xuӕng ÿó mà chѫi!
-
Anh muӕn buӗn thì buӗn, anh muӕn vui thì vui; buӗn hay vui là tҥi nѫi ý
anh, chӟ có phҧi tҥi ai ÿâu.
-
&NJng có tҥi ngѭӡi khác nӳa chӟ.
Cô nghe mҩy lӡi ÿáp sau ÿó thì cô ӭa nѭӟc mҳt nӳa, cô liӃc ngó thҫy rӗi hӓi
Uҵng:
-
0ҩy năm nay anh ÿã có vӧ, có con rӗi chѭa?
Thҫy ngѭӟc mҳt ngó ngay cô mà ÿáp xҹn-xӟm rҵng:
-
Cô hӓi tӟi chuyӋn ÿó mà làm gì? Tôi có phҧi nhѭ ngѭӡi ta, thӅ bӳa trѭӟc
quên bӳa sau vұy ÿâu.
-
Té ra mҩy năm nay anh chѭa cѭӟi vӧ sao?
-
9ӧ là cái gì? CNJng mӝt thӭÿӡn-bà nhѭ các ÿӡn-bà khác. Rҩt ÿӛi hӑ có thӅ-
thӕt nһng nӅ kia mà hӑ còn không ra gì, cѭӟi ngѭӡi khác mà tình nghƭa gì!
-
Anh vӅÿây mà anh dӑn phӕӣ riêng hay ӣÿұu vӟi ai?
-
Cô hӓi chi vұy?
-
Em muӕn lҥi nhà thăm anh chѫi.
-
Thôi, gһp ÿây cNJng ÿӫ rӗi, thăm nom làm chi.
-
Em muӕn lҥi nhà ÿһng nói chuyӋn riêng vӟi anh mӝt chút.
Thҫy châu mày, lҳc ÿҫu, lұp nghiêm mà nói rҵng:
-
Tôi vӟi cô còn chuyӋn gì nӳa ÿâu mà phҧi nói. Tôi tѭӣng tôi vӟi cô chҷng
nên nhìn nhau nӳa, dҫu gһp nhau cNJng phҧi làm lҧng thì hay hѫn.
-
Em coi ý anh phiӅn lҳm, nên em cҫn phҧi nói chuyӋn cho anh nghe. Dҫu anh
thѭѫng hay là ghét cNJng vұy, xin anh làm ѫn chӍ nhà cho em biӃt ÿһng trѭa
tan hҫu, em lҥi thăm anh mӝt chút.
Thҫy cѭӡi mӝt cách rҩt cay ÿҳng mà ÿáp rҵng: “Tôi bây giӡ chҷng phҧi nhѭ
ngày trѭӟc. Tôi không nhà, không cӱa, không vӧ, không con; tôi không muӕn nói
chuyӋn vӟi ÿӡn-bà, mà cNJng không muӕn nghe ÿӡn-bà nói chuyӋn. Xin cô chӟ phiӅn.
7ҥi ÿӡi làm cho tánh ý tôi trӣ ra nhѭ vұy ÿó. Tӟi giӡ hҫu rӗi. Thôi tôi xin kiӃu cô ÿһng
tôi ÿi làm viӋc. Chúc cho cô mҥnh-giӓi luôn”.
Thҫy dӣ nón chào cô, rӗi dӭt mà ÿi.
Cô lên ÿӭng trên lӅÿѭӡng mà ngó theo, hai hàng nѭӟc mҳt chҧy ròng-ròng.
.ҿ qua ngѭӡi lҥi ai thҩy sҳc cô buӗn thҧm cNJng ngó cô, song cô không thèm kӇ
ÿӃn thiên-hҥ.
Cô nҫy tên là Lý-Thӏ-Ðҵng.
Cô vӕn là con cӫa Hѭѫng-Cҧ Trang ӣ gҫn chӧ Ngã Tѭ, và cô là vӧ cӫa mӝt
ngѭӡi khách TriӅu-Châu, tên là Bành-NghiӋp, làm phó bang-trѭӣng, có tiӋm buôn bán
hàng xén tҥi chӧ Ngã Tѭ, lҥi có ruӝng ÿҩt ÿѭӧc gҫn 50 mүu. Cô vӟi thҫy Nhãn gһp
nhau mà ÿӕi-ÿãi vӟi nhau: kҿ quyӃn-luyӃn, ngѭӡi lãnh-ÿҥm nhѭ vұy, thì ai cNJng ÿӅu
hiӇu hai ngѭӡi hӗi trѭӟc chҳc có nhѫn-duyên vӟi nhau làm sao ÿó, rӗi bӏ cҧnh-ngӝ
chҷng may nó phân rҿ mӛi ngѭӡi mӝt nѫi, nên hôm nay mӟi có kҿ mӯng, ngѭӡi giұn,
Pӟi có tiӃng yêu lӝn vӟi lӡi oán.
ThiӋt nhѭ vұy. ChuyӋn cô Ðҵng vӟi thҫy Nhãn quen biӃt nhau là mӝt chuyӋn
i-tình, nghƭ cNJng giӕng nhѭ các chuyӋn tình khác, song chuyӋn nҫy có mӝt cuӝc hiӋp
tan ÿau-ÿӟn làm cho gái ӭc-uҩt, trai phiӅn-hà.
6ӕ là cô Ðҵng sanh trong mӝt nhà ÿӫăn, chӟ không giàu mà cNJng không nghèo
gì lҳm. Năm cô ÿѭӧc 15 tuәi thì bà thân cӫa cô mҩt. Ông thân cӫa cô là ông Hѭѫng-Cҧ
Dây Oan
3
www.hobieuchanh.com
Trang, cNJng nhѭ mҩy ông hѭѫng-chӭc khác trong làng, cNJng có hӑc chӳ nho lem-
nhem, cNJng biӃt nhѫn-nghƭa sѫ-sӏa, song không có kiӃn-thӭc rӝng, không có thái-ÿӝ
cao. Vӧ chӃt mӟi vài tháng thì ông cѭӟi Thӏ-Liêu ӣ dѭӟi Cái-Nhum ÿһng có ngѭӡi
Qӝi-trӧ. Cô Ðҵng ÿã trӝng rӗi, mà cô lҥi có tánh ÿa tình ÿa cҧm, cô cӭ thѭѫng nhӟ mҽ
hoài, thӃ thì cô không làm sao mà yêu mҽ ghҿ cho ÿѭӧc. Còn Thӏ-Liêu là ngѭӡi không
có giáo-dөc, thiӃu tѭ-cách làm ngѭӡi lӟn, thӃ thì cNJng không làm sao mà thâu-phөc
con riêng cӫa chӗng. Tҥi nhѭ vұy nên mҽ ghҿ con ghҿӣ trong nhà cӭ rҫy-rà vӟi nhau
hoài. Ông Hѭѫng-Cҧ Trang lҩy làm bӕi-rӕi hӃt sӭc, binh con thì vӧ giұn, binh vӧ thì
con phiӅn, ông không biӃt liӋu lӁ nào cho yên trong nhà.
Ông có mӝt ngѭӡi em nhà chú, có chӗng làm Cai Lөc-lӝӣ trên Vƭnh-long. Mӝt
Eӳa nӑ ông lên thăm, ông than phiӅn viӋc nhà. Vӧ chú Cai Lөc-lӝ mӟi khuyên ông
ÿem cô Ðҵng lên gӣi cho thím nuôi giùm tӵ nhiên trong nhà hӃt rҫy-rà nӳa. Ông
+ѭѫng-Cҧ nghƭ cái chѭӟc ÿó rҩt hay, ông mӟi ÿem cô Ðҵng lên Vƭnhh-long mà gӣi.
Lên Vƭnh-long cô Ðҵng ÿi chӧ, ÿi mua ÿӗ hҵng ngày, cô mӟi có dӏp gһp rӗi làm
quen vӟi Phan-Thanh-Nhãn, là mӝt ngѭӡi trai mӗ côi mҽ, nhӡ mӝt bà góa chӗng mà
có lòng tӯ-thiӋn, ÿem vӅ nuôi và cho ÿi hӑc tҥi trѭӡng tӍnh.
Lúc nhӓ Nhãn vӟi Ðҵng quen vӟi nhau là quen nhѭ anh em vұy thôi. Lҫn lҫn ít
Qăm sau Nhãn thi ÿұu vào trѭӡng trung-ÿҷng hӑc Mӻ-tho rӗi, thì cái tình ҩy ÿәi ra làm
cái tình ân-ái. Hai trҿ thӅ-nguyӅn kӃt tóc trăm năm vӟi nhau. Nhãn tӵ quyӃt thӃ nào hӉ
Kӑc thành công rӗi thì cNJng cѭӟi Ðҵng làm vӧ, còn Ðҵng cNJng tӵ-nguyӋn sӁ giӳ lòng
thӡ Nhãn trӑn ÿӡi, dҫu ai sang giàu ÿӃn bӵc nào cNJng không chuӝng.
Nhãn hӑc còn có mӝt năm nӳa thi ra trѭӡng, lҥi xҧy ra chuyӋn làm cho căn-
duyên lӥ-dӥ. Năm ҩy Ðҵng ÿã ÿѭӧc 20 tuәi rӗi, tuy cNJng còn ӣ vӟi cô, song mӝt vài
tháng thì vӅ Nhã Tѭ thăm cha mӝt lҫn. Khách Bành-NghiӋp góa vӧ, thҩy Ðҵng có sҳc
thì phҧi lòng, nên cұy mai nói vӟi Hѭѫng-Cҧ Trang mà xin cѭӟi. Hѭѫng-Cҧ hӓi dӑ ý
con thì Ðҵng không ѭng. Bành-NghiӋp biӃt ý Hѭѫng-Cҧ hay nghe lӡi vӧ, bèn theo
Qăn-nӍ vӟi Thӏ-Liêu xin làm mai tay trong, hӭa rҵng nӃu giúp lӡi cho Hѭѫng-Cҧ chӏu
Jҧ thì anh ta sӁÿi lӉ cѭӟi 500 ÿӗng bҥc, lҥi ÿӅn ѫn riêng cho Thi-Liêu 200 nӳa.
Thӏ-Liêu nghe hѫi bҥc thì ham, nên ngày ÿêm theo xúi giөc chӗng, cӭ khen
Bành-NghiӋp tánh nӃt thұt-thà, cӭ khoe Bành-NghiӋp gia-tài ÿӗ sӝ. Hѭѫng-Cҧ sӧ mích
lòng vӧ, mà nghƭ duyên-phұn cӫa con ÿѭӧc nhѭ vұy cNJng là hҥnh-phѭӟc, ông bèn lên
9ƭnh-long ÿһng nói vӟi em ÿһng ÿem con vӅ nhà gҧ lҩy chӗng. Thím Cai Lөc-lӝ nghe
Bành-NghiӋp giàu có thím cNJng ham, nên thím ÿӗng tình vӟi vӧ chӗng Hѭѫng-Cҧ mà
úng ép cô Ðҵng.
Cô Ðҵng khóc-lóc không ѭng Bành-NghiӋp; cha bӳa thì khuyӋn dӛ, bӳa thì rҫy
la, cӭ theo ép uәng hoài, túng thӃ cô phҧi khai thiӋt cô ÿã nһng lӡi thӅ nguyӅn vӟi
Nhãn, nên cô không thӃ lҩy chӗng nào khác hѫn Nhãn ÿѭӧc. Hѭѫng-Cҧ Trang bәn
tánh quê-mùa thҩp-thӓi, chӍ biӃt trӑng bҥc tiӅn, chӟ không biӃt trӑng tình-nghƭa, ông
không thèm kӇ tâm-sӵ cӫa con, ông nghe theo lӡi vӧ mà gҧ nhҫu con cho Bành-
NghiӋp.
Mà cô Ðҵng vүn là gái ít hӑc. Tuy cô thѭѫng Nhãn, tuy cô trӑng Nhãn, song cô
FNJng còn ӣ trong chӃÿӝ gia-ÿình. Cô không có thái-ÿӝ quҧ-quyӃt, cô không có nghӏ-
Oӵc tӵ-cѭӡng, mà dám giҧi-thoát sӧi dây luân-lý, hay là dám kháng-cӵ mҥng lӏnh cha
Pҽ, bӣi vұy cô khóc nhӃu-nháo rӗi viӃt thѫ gӣi mà phân-trҫn viӋc mình cho Nhãn hay
và hӓi Nhãn coi phҧi liӋu lӁ nào. Cô ÿӧi hoài mà không thҩy thѫ Nhãn trҧ lӡi, cô buӗn-
Uҫu hӃt sӭc, mà ÿӃn ngày chӗng cѭӟi, cô cNJng phҧi ríu-ríu mà ÿi vӅ nhà chӗng nhѭ các
cô gái khác.